جغرافیای حافظ ابرو/ جلد ۳_۱

جغرافیای حافظ ابرو/ جلد ۳_۱

جغرافیاى حافظ ابرو اثر فارسى جغرافیدان و مورخ عصر تیموری، شهاب‌الدین عبداللّه بن لطف‌اللّه بن عبدالرشید، مشهور به حافظ ابرو، (متوفای ۸۳۳ق)، در زمینه جغرافیا و گوشه‌اى از تاریخ ایران و برخى از بلاد اسلامى است که در زمان شاهرخ و به نام وی تألیف شده است. در سال ۸۱۷ق، یک کتاب جغرافیاى عربى به دست شاهرخ رسید و حافظ ابرو که از قبل تصمیم داشت کتابى در این زمینه تألیف کند، پیشنهاد کرد آن را به فارسى برگرداند و با استفاده از منابع دیگر آن را تکمیل نمود. کتاب براى اطلاع از نام و نشان و مضمون بعضى آثارى که از منابع نویسنده بوده و اینک در دست نیست، بسیار مهم است. ساختار کتاب با مقدمه مؤلف در بیان سبب تألیف کتاب، آغاز و مطالب در سه جزء و هر جزء در چندین بخش تدوین شده است. در برخى موارد منابع مورد استفاده مؤلف ذکر نشده، ولى از سبک تنظیم مطالب معلوم مى‌شود که وى از آثار مکتب کلاسیک بلخى اصطخرى بهره گرفته است. وى در کتاب خود پس از توصیف پدیده‌هاى طبیعى جهان اسلام، شرح سرزمین عربستان را آغاز کرده و سپس به شرح ممالک اسلامى پرداخته است که از مغرب آغاز و به بلاد کرمان ختم مى‌شود. گزارش محتوا حافظ ابرو در جلد اول کتاب پس از مقدمه‌اى درباره جغرافیا و مقدمه دیگرى درباره تاریخ، به کیهان‌شناسى و وصف شکل زمین، اقالیم سبعه، دریاها، دریاچه‌ها، رودها و کوه‌ها و دیار عرب (عربستان) پرداخته و سپس سرزمین‌ها را از مغرب (ولایت مغرب و اندلس) به مشرق (کرمان و فارس) توضیح داده و نام شهرها و مسافات را ذکر کرده است. ذکر مؤلف از شهرهاى مغرب و اندلس، جزایر دریاى روم (مدیترانه)، شهرهاى مصر، شام، ارمنستان، عراق، خوزستان، لرستان، فارس و کرمان گاه با شرح مختصرى از تاریخ آنها همراه است. جلد دوم درباره جغرافیا و تاریخ خراسان بزرگ (خراسان و ماوراءالنهر) بوده و مؤلف در آن به شرح ولایات هرات، قهستان، نیشابور، مرو، بلخ، بیهق، طوس، مشهد و شهرها و قراى آنها پرداخته است. جلد سوم مشتمل بر جغرافیاى تاریخى کرمان و هرموز مى‌باشد. نویسنده بحث درباره تاریخ کرمان و فارس را اساساً از دوره اسلامى آغاز کرده و تاریخ سلسله‌هاى سیاسى متضمن وقایع مهم آن ولایت را به ترتیب زمان عرضه مى‌کند.