در آمدى بر تاریخ قرآن

در آمدى بر تاریخ قرآن

تألیف ریچارد بل و ترجمه بهاءالدین خرمشاهى کتابى است که پیرامون تاریخ قرآن نوشته شده است.مؤلف که از مستشرقان مى‌باشد در این کتاب دیدگاه‌هاى خود را دربارۀ تاریخ قرآن بیان کرده است.وى مطالب را در یازده فصل آورده که خلاصۀ آنها به قرار زیر مى‌باشد. ساختار و گزارش محتوا: فصل اول در زمینۀ تاریخى نزول قرآن بحث شده است وى در این رابطه اوضاع و احوال جهان را از یک طرف و اوضاع عربستان را از طرف دیگر مورد بررسى قرار داده، زندگى بیابان نشینى عربهاى عربستان و فعالیت‌های تجارى و اقتصادى آنها را توضیح مى‌دهد.در ادامه شرح مختصرى از زندگى پیامبر(ص) بیان مى‌نماید. فصل دوم عنوان این فصل«تجربۀ پیامبرى حضرت محمد(ص)» نام دارد در ابتداى فصل اشاره به کسانى دارد که نبوت آن حضرت را انکار و قرآن را اساطیر الاولین مى‌دانستند. در ادامه وحى و نبوت را از دیدگاه قرآن بررسى و واژۀ وحى را معنا نموده است.آنگاه مفاهیمى که در رسالت پیامبر(ص) نقش دارند همچون:رسول، نبى، مذکّر، بشیر، نذیر، را توضیح داده است. در پایان این فصل،ثبت و کتابت قرآن مجید در زمان پیامبر(ص) بررسى شده است.وى در این زمینه با بررسى نوشت‌افزارهاى زمان پیامبر(ص) و گفت‌وگوى ایشان با جبرئیل در غار حرا که پس از نزول آیه اوّل سورۀ علق صورت گرفته، و با توجه به معناى واژۀ «امّى» نتیجه مى‌گیرد که حضرت محمد(ص) هرگز کتاب مقدس را نخوانده است.از طرف دیگر در زمان آن حضرت قرآن در اذهان مسلمانان حفظ و نگهدارى مى‌شد و کتابت آن مربوط به بعد از وفات ایشان است. فصل سوم اختصاص دارد به جمع و تدوین قرآن کریم. وى در ابتدا جمع قرآن در زمان ابوبکر را توضیح داده، آنگاه وضعیت مصحف‌هاى پیش از مصحف عثمانى را بررسى کرده، نتیجه مى‌گیرد این مصاحف اختلاف زیادى با یکدیگر نداشته، ترتیب سوره‌ها نیز مشخص نشده است.در ادامه مسالۀ کتابت قرآن را با توجه به اصلاح خط و برطرف شدن نواقص آن توضیح داده است. فصل چهارم در این فصل هیئت ظاهرى قرآن بحث شده است در این رابطه تقسیمات قرآن (جزء.حزب) را توضیح داده آنگاه حروف مقطعه را بحث کرده سوره‌هایى که داراى حروف مقطعه هستند را از نظر طول آیات و تعداد آیات بررسى کرده، آنگاه دیدگاه برخى از مستشرقان همچون «نولدکه» را دربارۀ معناى حروف مقطعه ذکر کرده است. فصل پنجم:مربوط است به ویژگى‌هاى سبک قرآنى. که در این رابطه، یکى از وجوه اعجاز قرآن که مربوط است به چینش الفاظ در کنار یکدیگر و فاصلۀ آیات با یکدیگر، به صورت مشروح توضیح داده شده است.وى با ارائه نمونه‌هایى از کلمات موزون در قرآن (مخصوصاً آیات سوره‌هاى آخر قرآن) شگفتیهاى قرآن در این زمینه را توضیح مى‌دهد در ادامه مثال‌ها و تشبیهات و استعارات به کار رفته در قرآن را بیان کرده است در پایان این فصل به نقد و بررسى دیدگاه خاورشناسان دربارۀ زبان قرآن پرداخته، نظرات آنان دربارۀ وجود کلمات غیر عربى در قرآن را ذکر مى‌کند فصل ششم در این فصل تدوین قرآن بحث شده است که در این رابطه مباحثى همچون نظریۀ امکان نسخ و تجدید نظر در شکل قرآن را مطرح و دیدگاه‌هاى صاحب‌نظران را در این‌باره بررسى نموده است فصل هفتم مربوط است به تعیین زمان سوره‌هاى قرآن وى در ابتدا دیدگاه مسلمانان دربارۀ زمان نزول سوره‌ها (که کدام مکى و کدام مدنى است) را ذکر، آنگاه آراء برخى از دانشمندان همچون نولدکه را در این زمینه آورده آن را مورد نقد و بررسى قرار داده است فصل هشتم در این فصل اسامى و اوصاف قرآن بررسى شده است که در این زمینه کلماتى همچون:آیات، القرآن، الکتاب، تنزیل، ذکر و الفرقان مورد بررسى قرار گرفته است فصل نهم آموزه‌هاى قرآن نام دارد که در آن برخى از معارف قرآن همچون وحدانیت خدا، نبوت، قیامت، دعا و نیایش، حج، زکات و...بصورت اجمالى با استفاده از برخى آیات توضیح داده شده است. فصل دهم در این فصل پژوهشهاى مسلمانان پیرامون قرآن مورد بررسى قرار گرفته است که در این زمینه به تلاش مسلمانان جهت تفسیر قرآن و تفاسیرى که نوشته شده اشاره شده است فصل یازدهم مربوط است به پژوهش‌هاى شرق‌شناسان دربارۀ قرآن که در آن تلاش‌هایى که مستشرقان دربارۀ قرآن انجام داده‌اند مانند ترجمۀ قرآن به زبان‌هاى خارجى و مقالاتى که براى معرفى قرآن نوشته شده، اشاره نموده است.