د بشري تاریخ په مختلفو پړاونو کښې د کلتور، علم او فضیلت په ډګر کښې یولړ پوهان ځلیدلي دي چې د یو روښانه مشال په څیر یې د نورو لپاره د نیکمرغۍ لاره روښانه کړې ده. د انسان  ترټولو ستر لارښوونکي الهي پيغمبران او د هغو ټولو په سر کښې خاتم الانبیاء حضرت محمد مصطفی(ص) او د هغوي معصوم اهلبیت دي. له هغوي وروسته اسلامي عالمان او پوهان د دغې سترې دندې وارثان دي.
شهید آیت الله مرتضی مطهري یو له دغو ځلانده ستورو څخه دی چې علم یې له عمل سره او ایمان یې له اخلاقو سره واخښل او د خپلې زمانې د ظلمت ځپلې ټولنې د لارښوونې لپاره یوه روښانه څیره وه تر دې چې تور زړو کسانو د هغه د وجود او تفکر رڼا و نه زغملې شوه او د ۱۳۵۸لمریز کال د غوي د میاشتې د دولسمې یعنې د ۱۹۷۹میلادي کال د مۍ د دویمې نیټې په مازیګر یې هغه شهید کړ.
د ایران د اسلامي انقلاب ستر مشر حضرت امام خمیني(رح) د هغوي د شهادت په مناسبت وفرمایل: ما یو ډیر خوږ زوی له لاسه ورکړ چې زما د ټول عمر محصول ګڼل کیده. د دغه هوښیار او عالم فرزند په شهادت سره د اسلام مبین دین ته دومره زیان ورسیده چې هیڅ څیز یې ځاې نشي نیولی.
د خپل تکړه شاګرد علامه شهید مطهري لپاره د امام خمیني(رح) لخوا دا بې مثاله تعبیرات بې دلیله نه وو. هغه علمي او عملي وړتیاوې چې د استاد په وجود کښې وې، هغه له نورو نه ممتاز کړی و. توحید، عدل الهي، نبوت، خاتمیت، انسانِ کامل، علل ګرایش به مادی ګري، نظام حقوق زن در اسلام او خدمات متقابل اسلام و ایران نومې کتابونه د هغوي ګرانبیه اثرونه دي.
د شهید مطهري یوه ځانګړتیا د ټولنیزو مسایلو، فکري بهیرونو او په تیره بیا د ځوان نسل د فکري شبهاتو او مسایلو دقیقه پیژندنه وه. دغه وتلي استاذ د اسلامي تفکر د دقیق او عالمانه بیان ترڅنګ  فکري بې لاریتوب او انحرافاتو ته ځانګړی حساسیت درلود او هغه یې د اسلامي ټولنې د بې لارې کیدو سبب بلل. په همدې وجه یې د دغو انحرافاتو په ډاګه کول او په هغو باندې د خلکو خبرول خپل هدف ګرځولی و. د دغه شهید آثارو ته یوه ځغلنده کتنه له جهل او ناپوهۍ سره د هغه سخته مقابله په ډاګه کوي.
شهید مطهري وايي: (په انسان کښې یو داسې حس شته چې کله کله په خپل ګمان غواړي د دیني چارو په وړاندې ډیره خشوع او خضوع وکړي او په دا ډول خضوع کوي چې خپله دین د هغې اجازه نه ورکوي یعنې له عقل نه کار نه اخلي او د دین لاره ورکوي). قرآني آیتونو او روایتونو ته پاملرنه هم ښودنه کوي چې د اسلام په دین کښې تعقل او تفکر تر څومره حده مهم ګڼل شوی دی. له پيغمبر اکرم(ص) څخه په یو مشهور روایت کښې راغلي دي: یو ساعت تفکر له اویا کاله عبادته غوره دی. دا روایت د عبادت ارزښت هیڅکله نه کموي او هغه وړوکی نه شمیري ځکه چې د قرآن کریم له مخې، د انسان د خلقت دلیل، د پروردګار عبادت دی. له دې خبرې نه د پيغمبراکرم(ص) هدف د آګاهانه عبادت او په دین کښې د تعقل او تعمق په ضرورت باندې ټینګار دی او روښانه کوي چې اسلام د فکر، تفکر او نیوکې او خبرواترو دین دی. دا تعقل د انسان د پنځون په فلسفه، د قرآن کریم په آیتونو، په الهي نومونو او صفتونو، د پيغمبر او د هغه د اهل بیتو علیهم السلام په سنتو او روایتونو او دا شان په نورو مختلفو برخو کښې د تفکر په شان کیدې شي. په دې وجه ناپوهي، بې خبري، جمود او ظاهر ته ګروهنه د اسلام له نظره ترټل شوې ده.
شهید مطهري جمود او جهالت د انسان لپاره دوه خطرناکې ناروغۍ ګڼي چې د هغه د دریدو او د پرمختګ خنډ او بلآخره د هغه د غورځیدو او بې لارې کیدو سبب دي. دوي باوري وو چې جهالت یا سبب کیږي چې انسان د ناپوهۍ په وجه د غیردیني ژوند په ظواهرو میئن شي او اصلي دین د ماډرن والي او د بیاکتنې په پلمه انحراف ته راکاږي او یا په جمود او بې عقلۍ کښې ګیریږي او هر نوی څيز د دین خلاف ګڼي. د متحجرانه تفکر او بیځایه تعصبونو بنیاد بې عقلۍ او جهالتونه دي. که د انسان په تفکر باندې د پوهې رڼا وځلیږي نو د جمود او بې عقلۍ لپاره هیڅ ځاې نه پاتې کیږي او دین، خپل اصلي ځاې او موقعیت بیا ترلاسه کوي.
استاد مطهري لپاره د دې چې د جهالت او جمود خطر په ښه توګه انځور کړي، د اسلام په پیل کښې د خوارجو د راڅرګندیدو د پیښې یادونه کوي. د صفین په جنګ کښې چې د حضرت علي علیه السلام عسکر معاویه ته د ماتې ورکولو په حال کښې وو، د معاویه د پوځ قومندان عمرو عاص له چلول او دوکې نه کار واخیست او خپلو ځواکونو ته يې حکم ورکړ چې قرآنونه په نیزو اوچت کړي. د امام علي علیه السلام ډیر لښکریان د جهالت او کم عقلۍ په وجه وغولیدل او د (لا حکم الا لِلّه) شعار یې پورته کړ او بلآخره یې د حضرت علی علیه السلام مشري ونه منله. هغوي په حقیقت کښې  د انعام د مبارکې سورې د ۵۷ آیت یعنې ( حکم او فرمان یوازې خدای لره دی) په تفسیر کښې یوازې ظاهر ته وکتل او فکر یې کوه چې اسلامي ټولنه حاکم او واکمن ته اړتیا نلري په داسې حال کښې چې له حاکم پرته د خدای تعالی جل جلاله احکام هم په بشپړه توګه نه شي اجرا کیدې. د دغه جهالت او بې عقلۍ له امله د خوارجو په نامه یوه تندلارې، نرمښت نه منونکې او ځان غوښتونکې ډله رامینځته شوه چې ځانونه یې د شرعې استازي او د رښتوني اسلام یوازني وارثان بلل او نور خلک حتی امام علی علیه السلام یې په اسلام کښې ناپوهه ګڼه. هغوي به ویل: هغه مسلمان چې کبیره ګناه ترې وشي، له اسلامه وځي او کافر دی. دې عقیدې په اسلامي ټولنه کښې ورانونکي آثار رامینځته کړل. هغوي چې ځانونه یې د اسلام استازي ګڼل هر هغه مسلمان چې د هغوي عقیده یې نه منله، تکفیروه او د هغه وینه به يې تویوله. د دې کار یوه نمونه د پيغمبر اکرم د صحابي عبدا... بن خَباب کیسه وه چې کله له خوارجو سره مخامخ شو نو په دې جرم چې ویې ویل، علی بن ابیطالب له تاسو نه زیات د خدای په دین پوهیږي، هغه او د هغه بارداره میرمن یې په بوږنونکې ډول ووژل.
د خوارجو د اندیښنې روح چې همهغه له عقل نه ډډه کول وو، د اسلام د تاریخ په اوږدو کښې یې په بیلابیلو شکلونو په اسلامي ټولنه کښې جرړه غزولې ده. شهید مطهري وايي: (د خوارجو تاریخ ډیر عجیبه او عبرتناک دی له دې نظره چې کله دیني عقیده له جهالت او وچ کلک تعصب سره واخښله شي، څه کوي. خوارج داسې انسانان وو چې د زیات عبادت کولو په وجه یې تندي او زانګنونه تور شوي وو او سرشیندنې ته چمتو وو خو لکه څنګه چې د کم عقلۍ تقاضا ده، ډیر تنګ نظره وو او اسلام ته یې ډیر زیانونه ورسول او یو عجیبه وحشت او ویره یې رامینځته کړې وه تر دې چې د (لا حکم الا لله) جملې به په زړونو کښې ویره اچوله).
شهید مطهري د خوارجو د تفکر د بطلان د ثابتولو لپاره د حضرت علي علیه السلام له کلامه کار اخلي او وایي: (حضرت امام علي علیه السلام به د خوارجو د ادعاو او عقایدو په رد کښې فرمايل: پیغمبر به جنایتکار اعداموه او بیابه يې د هغه د جنازې لمونځ کوه، که د کبیره ګناه ترسره کول د کفر سبب کیدې نو پيغمبر به د هغوي د جنازې لمونځ نه کوه ځکه چې د قرآن له مخې، د کافر جنازه کول جایز نه دي. همداشان شرابکار ته بې شلاخې یا کوړې ورکولې خو له بیت المال څخه به یې د هغه برخه نه بندوله).
د مسلمانانو اوسنۍ ټولنې ته یوه کتنه ښودنه کوي چې هغه خطر چې د شهید مطهري په شان پوهانو هڅه کوله خلک ورڅخه خبر کاندي، اوس هم پاملرنې او بیدارۍ ته اړتیا لري. د تکفیریانو سپیره ښکارنده چې په عقیده او عمل کښې د اسلام د ابتدا له خوارجو سره ډیر ورته والی لري، د هغه جهالت او جمود نتیجه ده چې د مسلمانانو د ټولنې په ځينو برخو کښې موجود دي. هغوي هم د خوارجو د بې عقلو په شان یوازې ځانونه اصلي مسلمانان ګڼي او هرڅوک چې د هغوي مخالف وي، په وحشیانه توګه یې وژني.
حضرت امام علي علیه السلام د خوارجو او د ټولو متحجرو او کم عقلو کسانو په هکله فرمايي: هغوي قهرجن، د لوړ فکر او لطیفو احساساتو نه لرونکي او لوفران خلک دي چې له بیلابیلو ځایونو راغونډ شوي دي او له دینه بې خبره دي. او په یو بل ځاې کښې فرمايي: بې شکه چې تاسو ترټولو بد خلک یئ، تاسو د شیطان په لاس کښې غشي یئ چې ستاسو له وجوده، د خپلې نښې د ویشتو کار اخلي او ستاسو په وسیله خلک په شک او ګمراهۍ کښې اچوي.
یو آفت چې د مسلمانانو لپاره په ظاهره د دیندارو کسانو جامد او وچ کلک تفکر لري دا دی چې بې بصیرته خلک د حق او باطل د جبهې په پيژندنه کښې په شک او تردید کښې اچوي. شهید مطهري دې ته په اشارې سره چې داشان فکري بهیرونه پکار دي په چټکۍ سره په ډاګه شي، له خوارجو سره د حضرت علي علیه السلام د چلن طریقې ته اشاره کوي او وايي: (د امام علي علیه السلام د ژوند د تاریخ یوه حیرانتیا په ظاهره د مقدسو متحجرانو او مغرورو خلکو سره په مقابله کښې همدا باتورانه اقدام دی. امام علي په هغوي باندې توره راوخکله او د هغوي حالت یې د لیوني سپي له بیمارۍ سره تشبیه کړ. لکه څنګه چې لیونی سپې نه صبریږي او په نورو حمله کوي او خپله د لیونتوب بیماري خپروي، دا تفکر هم ورو ورو د مسلمانانو ټولنه ککړوي او د اسلام ملا ماتوي.
د اسلام ګران پيغمبر حضرت محمد مصطفی(ص) فرمايي: دوو کسانو زما ملا ماته کړې، متعصبه ناپوه او بې عمله او بې پروا عالم.
علامه شهید مرتضی مطهري د خپل برکتناک عمر په اوږدو کښې د اسلام له څیرې نه د جهالت او بې عقلۍ د دوړو د څنډلو لپاره ډیرې هلې ځلې وکړې او خپل ژوند یې په دې لاره کښې ځار کړ. که څه هم کلونه کیږي چې هغوي زمونږ په مینځ کښې نشته خو د هغوي روښانونکي افکار اوس هم د حقیقت د لټونکو ذهنونو لارښوونکي دي.

Common title

View

د شهید مطهري په تفکر کښې د جمود او روشن فکرۍ مقابله

د حقايقو د څرګنديدو او د واقعيتونو د پيژندګلوۍ لپاره له يو بل سره مناظره او بحث (په تيره بيا په دې زمانه کښې چې فکري او علمي وده زيارته شوې ده) کلتوری هدفونو ته د رسيدو تر ټولو غره لا ره ده او که فرضاً د تعصب له وجې يې څوک ونۀ مني ، نو لږ تر لږه خو پرې اتمام حجت کيږي، ځکه څرګنده ده چې عقيده په زوره نهء شی تپل کيدې او که په چاپه زور زياتی هم و منل شی نو د يو څه وخت لپاره به وی . خداې پاک په قران مجيد کې دې مو ضوع ته ډير ارزښت ورکړے او صل يې ګر ځولې دے، او په څلورو ځايونو کښې خپل ګران رسول (ص) ته فرمايي: قُل هَا تُو ا بُرهانَکُم اِن کُنتُم صَادِقِين (اے رسوله) مخالفانو ته ووايه که تاسو ريښتيا وايي؛ نو خپل دليل او برهان راوړئ، [1]

نو اسلام چې نور خلک دليل ، برهان او منطق ته رابلي؛ نو پکار دے چې خپله هم په دليل او استدلال باندې تکيه ولري. خداې پاک په قران مجيد کښې خپل پاک حبيب (ص) ته فرمايي: اُدعُ اِلی سَبِيلِ ربک بالحکمه و المو عظه الحسنة و جادلهم بالتی هی احسن . (اے رسوله (ص) خلک په حکمت ، نيک چلن ، ښکلي بحث او مباحثې سره د خداے لوري ته راوبوله [2]

له : حکمت : نه مراد هغه پياوړې طريقې دي چې په عقل او علم باندې تکيه لري ، او له :  نيکې موعظې : نه مراد هغه معنوي نصيحتونه دي چې د مهربان او عاطفې اړخ لري او د اوريدونکيو پاک احساسات د حق په لور رابرسيره کوي، او له مجادلې : نه مراد يو بل سره په بحث او مقابله کښي: د بحث ،مباحثې، تنقيد او شننې طريقه او روش دي . د بحث دغه طريقه که د حق او انصاف په بنيادوي ، نو په ځينو موقعوکښي د ضدي مخالفانو دقايلولو لپاره ضروري او لازمي وي

مطلب دا چې ځيني انسانان د حقائقو د درک لپاره فکري قوت او مضبوط استعدادلري، چې د داسي کسانو د جذبولو لپاره عقلي دلايل ضروريوي او د ځينو کسانو فکري سويه ټيټه وي او د پيژند ګلوۍ استعداد او وس يي کمزوري وي او ژوند يي له تعصباتو او ځينو نورو عاتونو او جذباتو ډک وي ، نو دغه ډول وګړي په ښه وعظ او نصيحت سره رابلل کيږي . او ځينې کسان کم عقل او ضدي وي او په مخالف لوري باندي د خپلو افکارو د منلو لپاره له هرې خو د ګوزارپه لټه کښې وي . دغه کسان د استدلال، وعظ او نصيحتپه ژبه نه پوهيږي، نو دوي سره بيا مجادله پکار ده ، خو په ښکلې طريقې سره ، يعني داسې بحث او مباحثه چې په انصاف ، ريښتياو او اخلاقو ولاړه وي نو ځکه په مناظروي فن کښي لازم دي ، چې د مناظره کوونکيو تعلقات او ذهني کيفيتونه وتلل شي او په خپله مناسبه موقع کښې ورسره بحث ورشي.

د اسلام ستر پيغمبر حضرت محمد مصطفے(ص) په مختلفو ځايو نو کښې له همدغو دريو طريقو نه ګټه اخيستې ده او خلک يې اسلام ته رابللي دي.

د حضرت پيغمبر اکرم(ص) له پاکو اهلبيتونه امام جعفر صادق(ع) تقريباً ځلور زره شاګردان روزلي دي ، چې يوې ډلې په مختلفو علمي څانګوکښې د مناظرې د فن مهارت درلود،کله به چي مخالفان امام صادق(ع) ته دعلمي لپاره راتلل نو که هغۀ به وخت نه لرلو،نو شاګردانو ته به يې ويل چې له مخالفانو سره مناظره وکړي.

د :ابن ابی العوجا:ديصانی: او : ابن مقفع : او ... په شان ماده پرستو او له خداے پاک نه منکرو کسانو په څو ځلو له امام صادق(ع) او د هغه له شاګردانوسره مناظرې کړې دي . امام به وړومبې دهغوي خبرې واوريدې او بيا به يې د يوې يوي خبرې ځواب ورکاوۀ ، لکه ابن ابی العوجا چې وايي:

امام جعفر صادق ( ص ) به له مونږه غوښتل چې دلايل ووايو مونږ به خپل دليلونه ښه په ازاده توګه بيانول او هغه به راته داسې غوږ ايښې ؤ چې مونږ به خيال کوو چې ګني پړ مو کړو ، خو بيا به چې دهغه وار راغې نو په ډير وقار سره به يې زمونږ د يو يو استدلال شننه کوله او په داسې ډول به ټول ردول ، چې په بحث کښې به يې مونږ ته د هر ډول بانې او پلمې جوړولو لارې بندې کړې : [3]

په قران مجيد کښې د حضرت ابراهيم ( ع ) مناظرې په قران مجيد کښې د او لوالعزم پيغمبر حضرت ابراهيم علیه السلام ځينو مناظرو ته اشاره شوې ده او راښئ چې د حضرت ابراهيم ( ع ) لار وي له عقيدتي ، اجتماعي او سياسي مسائلو نه لا تعلقه او بې تفاوته نشي پاتې کيدې او په کلتوري او نورو سنګرونو کښې په خپلو منطقي خبرو او دلايلو سره د حق دفاع کوي . د حضرت ابراهيم علیه السلام لخوا د بتانو د ماتونې په قيصه کښې راغلي دي چې هغه دبتخانې ټول بتان مات کړل خو لوې بت يې همداسې جوړ بريښود ، او چې کله د نمرود د محاکمې اوقضا غونډ ته راوړاندې کړې شو نو ورته يې وويل : چې ولې دې بتان مات کړل ؟ نو په ځواب کښې يې ورته وويل :

بَل فَعَلَهُ کَبِير هُم هَذا فآسئلو هُم إن کانو يَنطِقُون : بلکې لوې ( بت ) دا کار کړې دې(بتان) خبرې کولې شي نو پوښتنه ترې وکړي (انبياء 62 ايت )

بت پرستانو ورته وويل : اې ابراهيمه؛ تۀ په خپله ښه پوهيږې چې بتان خبرې نه کوي : :حضرت ابراهيم (ع) له همدې موقې نه ګټه واخيسته او ورته يي وويل : نو بيا ولي ددغو عاجزو بتانو ( چي هيڅ ګټه او تاوان نه لري او ديو کار وس پکې نيشته ) عبادت کوي ، ولي او اخير ولې ؟ افسوس دې وي په تاسو او ستاسو په پستو او ادني معبودانو باندې، ايا غور او فکر نه کوي ؟ [4]

د قران مجيد په يو بل ځاې کښې لو لو :

نمرود، حضرت ابراهيم عليه السلام ته وويل : ستا خداې څوک دې ؟

حضرت ابراهيم و فرمايل :

زما خداې هغه څوک دې ، چې مرګ او ژوند يې په اختيار کښې دې زۀ داسې پروردګار ته سجده کوم، دلته نمرود د ساده و ګړيو د تېر ايستلو لپاره له چل نه کار واخست او وې ويل:

اې بې خبره ، دا خو زما په لاس کښې دي هم زۀ خلک ژوند کوم او هم رۀ يې وژنم ، مګر کورې نه چې په مرګ محکوم يو مجرم ازادوم او يو بندي چې په مرګ محکوم نۀ دے هغه وژنم.

نمرود حكم وركړ، چې د پانسۍ يوقيدي ازاد كړئ او يوبل قيدي چې د پانسۍ حكم ورته ندے شوے پانسي يې كړئ.

حضرت ابراهيم(ع) د نمرود د مغالطې په مقابل كې خپل استدلال داسې وړاندې كړ: "يوازې مرګ او ژوند د خداې په اختيار كې نه دي؛ بلكې د هستي ټول عالم د خداې په اختياركې دے په همدې بنياد زمـا خداې سهارنمرله مشرقه راخيژوي اوماښام يې په مغرب كې ډوبوي.كه ته ريښتيا وايې چې دخلكوخداې يې؛ نونمـر له مغربه را وباسه او په مشرق كې يې ډوب كړه.

قران مجيد فرمايي: فَبُهل ِ ت َ الَذ ِ ى كَفَرُ وَاللهُ لا يَهد ِ ى القَومَ الظال ِ م ِ ين.

نمرود (د حضرت ابراهيم (ع) د سرګرځونكى  استدلال او  پوښتنې په وړاندې داسې مغلوب او حيران شو) چى د خبرې توان يې ختم شو، خداې پاک ظالمانو ته هدايت نه كوى"  [5]

دا وې له مخالفانو سره د حضرت ابراهيم (ع) د مناظرو او استدلالونوبيلګې او نمونې چې په قران مجيد كې راغلي دي او راښيي، چې د مناظرو سمې طريقې زده كړو او د كلتورى او ثقافتي سازشونواو دسيسو په مقابل كښې د ټينګواستد لالونواو مناظرو په وسلې سره وسله وال شواو په خپله موقعه دحق دفاع وكړو، لكه په قران مجيد كې لولُو.

يَا ايُهَا الذ ِ ينَ امَنُوا خُذُواح ِ ذرَكُم.  [6]

" ای مؤمنانو! (د دښمن په وړاندې) خپله تياري او امادګي ولرئ.

دا ايت ښي چې مسلمانانوته پكار دى د ژوند په ټولو ډګرونوكې د دښمنانواو سازش كوونكيو په وړاندې هر وخت تياراواماده اوسي. له دغو ډګرونونه يو ډګر فكري اوكلتورى ډګر دے، چې اغيزه يې له نورو زياتـه او ژَوره ده. څرګنده ده چـې د فـكري امـادګي يو اړخ د علمي شننې د طريقو پيژندل دي چې په كار دي په مناسبو موقعوكـې تـرې ګټه واخستل شي او له حقـه دفـاع وشي. حضرت امـام جعفر صادق (ع) له مخالفانو سره د مناظرې او مباحثې د ضرورت په باب په يوه وينا كښې فرمايي:

خاصموهم و بينوا لهم ا لهدى الذى انتم عليه و بينوا لهم ضلالتهم وباهلوهم فى على عليه السلام

" له مخالفانو سره مباحثه وكـړئ او د هدايت او لارښوونې لاره  چې تاسو پرې  روان  يئ  روښانه  كړئ او هغوي ته د هغوي بي لاري په ګوته كړئ.

اودحضرت امام على (ع) په باره كې ورسره مباهله (د ښيروغوښتنه اود باطلې خوا لپاره دخداې پاک له درګاه نه د مصيبت غوښتنه) وكړئ. [7] په همدې بنياد د اسلام ګران پيغمبر حضرت محمد مصطفی (ص)، د هغه د اهلبيتو امامانو(ع) او د هـغوي لارويانو عالمانو به تل پـه مناسبو موقعوكـې استدلالي او قانـع كوونـكي بحثونه، مقابلې او مناظرې كولې او پـه دې طريـقه يـې ډيرو خلقو تـه سمه لاره وښوده او له بې لارېتوبه يې وژغـورل.

( په دى باب وګورئ: احتجاج طبـرسي دوهم ټوک، بحار 9  او 10 ټوكونه)

حـضرت امام محمـد باقر عليه السلام فرمايي:

علماء شيعتنا مرابطون فى الثغر الذى يلى ابليس و عفاريته يمنعونهم عن الخروج على ضعفاء شيعتنا، و عن ان يتسلط عليهم ابليس و شيعته النواصب الا فمن انتصب كان افضل ممن جاهد الروم و الترك والخزر الف الف مره، لانه يرفع عن اديان محبينا و ذلك يدفع عن ابدانهم.

" زمونږ لارويان عالمان او پوهان د هغو پاسوالانو او پولوساتوونكيو په شان دي چې د ابليس او د هغۀ د لښكريانو په مقابل كې يي صف جوړكړے وي او زمونږ په هغو لارويانو باندي چي دخپلې دفاع طاقت نه لري د هغوي د بريدونو او حملو مخ نيوې كوي او همدا رنګه د ابليس او د هغۀ د ناصبي لارويانو لخوا په هغوي باندې د تسلط مخه نيسي، پوهـ شئ چې د دغو عالمانو ارزښت، قدر او قيمت له هغو سپايانو زر ځلې غوره دے، چې د روم، ترک او خزر د كفارو بريدونو په مقابل كې جنګيږي ځكه چي هغوي د اسلامى عقائدو او كلتور ساتندوې او زمونږ د مينه والو د دين څارندوې دي په داسې حال كښې چې مجاهدين د جغرافيائي پولوساتندوې دي.  [8]

د الازهر پوهنتون د ستر مفتى او استاد اوراښاد شيخ محمود شلتوت وينا د مصر د الازهر پوهنتون ( جامعه الازهر) سترمفتى او استاد شيخ محمود شلتوت چې د اهلسنتو يو ستر عالم ؤ په يوه مركه كې وايي:

والباحث المستوعب المنصف، سيجد كثيراً فى مذهب الشيعه ما يقوى دليله و يلتئم مع اهداف الشريعه من صلاح الاسره و المجتمع، و يدفعه الى الا خذه و لاارشاد اليه

"يوڅيړونكې چې دانصاف په بنياد د اسلام په ټولو اړخونو كې څيړنه كوي نو د شيعه مذهب له ډيرو مواردو سره مخ كيږي او دې نتيجې ته رسي چې د دې مذهب دليل مضبوط دے او د ټولنې او كهول د اصلاح او سمونـې په لـړ كې د اسلامى شـريعت له هـدفونو او مقصدونو سره سمون خوري او پدې ډول انسان د تشيع او د هغه  د لارښونو په لور ګروهنه پيدا كوي. " شيخ محمود شلتوت بيا ورپسې څو كورنۍ او ټولنيز مسايل يادوي. او بيا وايي:

" كله چې په دې چارو كې له مانـه پوښتنـه كيږي نو زۀ د شيعه فتوو په بنياد ځواب وركوم."

د اهلسنتود يو داسـې ستر عالم او د قاهـرې د الازهرپوهـنتون د مشرداسې اعتراف ډيرپه زړۀ پورې او اميد بخِښونكې دے چې شيعه مذهب د برهان او استدلال په بنياد او د صحيح اسلام له هدفونو او مقصدونوسره  هماهنګ مذهب ګڼي. د شيعه مـذهب د پـيروي د  سموالي په لړ كې د هغۀ تاريخي فتوا او د قاهرې د سترو عالمانو لخوا د هغې د تائيد په باب تفصيل، به په راتلوونکو مناظرو كې بيان شي.

[1] . (بقره،111....)

[2]  . ( سوره نحل 125 ايت )

[3]  ( و ګوري : بحار 3 ټوک ، 58 مخ )

[4]  ( سوره انبياء ايت 65 )

[5]  ( بقره 260 ايت

[6]  ( نساء ايت 71 )

[7]  (وګورئ: بخارى 10 ټوک 452 مخ)

[8]  (وګورئ احتجاج طبرسى 1ټوک 155 مخ)

په اسلام کښې د مناظرې اهميت

د نړۍ په بيلا بيلو سيمو کې تر سلو کروړو زياتومسلمانانو د بعثت پنځلسمه پيړۍ ونمانځله. دا جشن د هغې ورځې د درنښت لپاره دے چې زمونږ پيغمبر(ص) د سولې او ورورولۍ بيرغ په اوږه کړ او د "وما ارسلنک الا رحمة للعالمين" په اواز سره يې د نړيوالې سولې اوسوله ايز ژوند بنيادونه کيښودل. اسلام طبقاتي  او نسلي اختلاف چې د ډير ناوړو جنګونو او پيښو سبب دے په ډيرې ښې طريقې سره هوار کړ. خو اوسنۍ متمدنه نړۍ لا تر اوسه په دې کې ښکيل ده اوهره ورځ په څه نا څه بانې د جنګ اور بلوي. د اسلام سوله غوښتنه او عدالت غوښتنه دومره زياته ده چې په ډاګه اهل کتاب يووالي او غږملتيا ته رابولي او په زړه راښکونکي ايت سره فرمايي: "اے زمونږ پيغمبره(ص)! اهل کتاب يهود و نصاري ته ووايه د توحيد په کلا کې داخل شئ چې په يو زړه او يوې ژبې سره د يو خداي عبادت وکړو او ورسره شريک ونه ټاکو.<a title="" href="#_ftn1">[1]</a>
کله چې مسلمانانو مدينې ته هجرت وکړو او د برياليتوب بيرغ يې ورپاوۀ نو د مخالفانو لخوا پيغمبر(ص) ته د سولې وړانديزونه راغلل. او هغۀ مبارک يې هم هر کلے وکړ. چې څرګند شاهد او بيلګه يې د هجرت په لومړي کال د يهودو له څو قبيلو سره سوله ده. اسلام عامه سوله او ګډ ژوند غواړي او ډير ښه پروګرامونه هم ورته لري.

<h3> جهاد د څۀ لپاره دے؟</h3>
اسلام يو ژوندے او نړيوال مکتب دے چې د اجتماعي او اقتصادي نظام لپاره خاص پلانونه او طريقې لري. اسلام د پخوانيو روميانو يهوديانو او نازيانو په شان په نوې ټولنې او نسل کې محصور نه دے بلکې د ټولو نړيوالو لپاره دے. او د اسلامي ښودنو په رڼا کې په مسلمانانو فرض دي چې د محرومو او غم زپلو خلقو د ژغورنې، د سولې او عدالت د راوستنې او د ژوند د پروګرامونو سره د نړيوالو خلقو د بلديدا لپاره کوشش وکړي.
د اسلام مجاهدين په دے لټه کې نه دي چې يوه ټوټه زمکه ونيسي يا يو حکومت نسکور کړي او د هماغې په شان يا تر هغې ظالم حکومت يې په ځاي راولي، بلکې جهاد هغه انسان دوسته او بې داغه کوشش دے چې د خداي په لار کې د انسانانو د تکامل او کمزورو او ضعيفو خلقو د ژغورنې لپاره دے چې فتنې ختمې شي او عامه سوله راشي. دا لوي اهداف او ژوندي تعليمات ډير خلق له ذلت او خوبه رابيدار او د هغو ظالمانو او خپل سرو خلقو ظلم ختموي چې د غريبانو په وينو يې خپلې ماڼۍ او افسانوي ژوند جوړ کړے دے.
 د انسان فطرت دا حکم کوي چې له پټي څخه بيکاره او د فصل خرابوونکي واښۀ او له ټولنې فاسد غړے او عضو غوڅ شي چې د محرومو کسانو د نيکمرغۍ او ژغورنې فضا برابره شي. د انسانيت او عدالت ليوال او پتيالي دې مقابلې ته غاړه ږدي او هغه ستاي. خداي تعالے فرماي: "که خداي د ځينو کسانو په ذريعه د ځينو نورو مخه نه نيوله زمکه به تباه او فاسده شوي وه"<a title="" href="#_ftn2">[2]</a>
د اسلام د قران په تيورۍ کې جنګ پخپله اصلي مقصد او وروستے هدف نه دے بلکې د تيريو او ظلمونو د مخنيوي او د ښو انسانانو لپاره د نيکمرغۍ د لارې د پرانستلو په غرض يوه وسيله ده .
د مسلمانانو استاذي ايراني سردار رستم فرح زاد ته وويل خداي مونږ وهڅولو چې خلق له بت پرستۍ څخه خداي پرستۍ له غلامۍ څخه ازادۍ او دباطلو دينونو له ظلم څخه د اسلام عدالت ته راوبولو. څوک هم چې زمونږ بلنه ومني مونږ ورسره غرض نه لرو خپله زمکه روته پريږدو او ستنيږو...."

<div>

<hr align="left" size="1" width="33%" />

<div>
<a title="" href="#_ftnref1">[1]</a>  . سوره ال عمران ايه74.

</div>
<div>
<a title="" href="#_ftnref2">[2]</a>  . سوره بقره ايه251.

</div>
</div>

Interpreter

په اسلام کې جهاد او د رحمت پيغمبر(ص)

بسم الله الرحمن الرحیم
1.    قرآن کریم که د سوره فاطر ۲۸ آیت کښې الله تعالی فرمايې: إِنَّما يَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماءُ؛ حقيقت دادى چې دالله له بندګانو نه يوازې عالمان له هغه نه وېرېږي.
2.    او په روایت کښې له امام صادق علیه السلام نه نقل شوې چې ويفرمايل: كَفَى بِخَشْيَةِ اللَّهِ عِلْما؛ د الله خشیت او ويرې لپاره علم کافی دې. بحارالانوار ج ۲ ص ۲۷
«العِلْمُ نورٌ يَقْذِفُهُ اللهُ في قَلْبِ مَنْ يَشاء» مصباح‏الشريعة، ص16
شیطانی معلومات
3.    وَ لكِنَّ الشَّياطينَ كَفَرُوا يُعَلِّمُونَ النَّاسَ السِّحْرَ-(2)البقرة102
خو هغه شيطانان وو چې خلكو ته يې كوډې ښودلې،
د اهل علم لوړوالى په نورو مومنانو
4.    يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجاتٍ‏؛ المجادلة(58)/ آيه11
چې كوم كسان ايمان لرونكي دي او كومو كسانوته چې علم وركړ شويدى ، الله به هغوته لوړې درجې په برخه كړي
د دې آیت په تفسیر کښې ابوذر نه روایت دې چې پيغمبر صلی الله علیه و آله وفرمايل: اي اباذر د پوهان په الله، په ملائکو او په پيغمبرانو ګران دي، او علم نه ښوښه وې مګر با سعادته انسان، نو نيکمرغه دې وې پوهان، په ورځ د قیامت کښې. او هغه کس چې د کور نه وځې چې د علم يوه دروازه ځان لپاره خلاصه کړې، نو الله تعالی به د هر قدم په بدل کښې هغه ته د بدر شهيدانو ثواب وليکې، او پوه کس د الله تعالی حبیب دي، او هغه کس چې علم خوښه وې، نو بهشت په هغه واجب دې او په داڅې حال کښې سبا او ماښام کوې چې الله ترې راضی دې، او له دنیا به نه وځې تر دې چې له کوثر نه سیراب نشی، او د بهشت میوه ونخورې او په جنت کښې به د حضرت خضر سره ملګرې وې. بيا يې وفرمايل: دا ټول فضيلتونه د قرآن له دې آیت نه دې چې فرمايلې دې: يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجاتٍ‏؛ المجادلة.
بحارالانوار ج ۱ ص ۱۷۸، جامع الاخبار ص ۳۷
5.    هَلْ يَسْتَوِي الَّذينَ يَعْلَمُونَ وَ الَّذينَ لا يَعْلَمُونَ؛
ايا پوهېدونكي او نه پوهېدونكي يو شانته كېداى شي ؟
او امام صادق علیه السلام هم فرمایلې: فَضْلُ الْعَالِمِ عَلَى الْعَابِدِ كَفَضْلِ الْقَمَرِ عَلَى سَائِرِ النُّجُومِ لَيْلَةَ الْبَدْر؛ الكافي، ج1، ص34، ح1
علامه طباطبائی د پورتنى آيت په تفسیر کښې ليکې: دا آیت دلالت کوې پر دې باندې چې مومنان دوه ډله دې یو ډله هغه چې يواځې مومنان دې او دويمه ډله هغه چې هم مومنان دې او هم عالمان، او دويمه ډله پر وړومبۍ ډله غوره دي لکه څه رنګ چې فرمايلې دې: «هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَ الَّذِينَ لا يَعْلَمُونَ» الميزان في تفسير القرآن، ج‏19، ص188
6.    علم او الهی خلافت
قرآن کریم د سوره بقره ۳۱ نه تر۳۵ آیتونو کښې د حضرت آدم علیه السلام د خلقت او هغه ته د خلیفة الهی مقام ورکولو بیان کړي، چې په دې آیاتو کښې ډيري مهمي نکته او د علم او علم زدکړي او د معلم د مقام او د متعلم په حقله وجود لري، وړومبۍ مونږ دهغه آيتونو او دهغې ترجمه ته کتنه کوو، او بیا يو څو نکتوته اشاره کوو:
وَ إِذْ قالَ رَبُّكَ لِلْمَلائِكَةِ إِنِّي جاعِلٌ فِي الْأَرْضِ خَليفَةً قالُوا أَ تَجْعَلُ فيها مَنْ يُفْسِدُ فيها وَ يَسْفِكُ الدِّماءَ وَ نَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِكَ وَ نُقَدِّسُ لَكَ قالَ إِنِّي أَعْلَمُ ما لا تَعْلَمُونَ (30) وَ عَلَّمَ آدَمَ الْأَسْماءَ كُلَّها ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلَى الْمَلائِكَةِ فَقالَ أَنْبِئُوني‏ بِأَسْماءِ هؤُلاءِ إِنْ كُنْتُمْ صادِقينَ (31) قالُوا سُبْحانَكَ لا عِلْمَ لَنا إِلاَّ ما عَلَّمْتَنا إِنَّكَ أَنْتَ الْعَليمُ الْحَكيمُ (32) قالَ يا آدَمُ أَنْبِئْهُمْ بِأَسْمائِهِمْ فَلَمَّا أَنْبَأَهُمْ بِأَسْمائِهِمْ قالَ أَ لَمْ أَقُلْ لَكُمْ إِنِّي أَعْلَمُ غَيْبَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ أَعْلَمُ ما تُبْدُونَ وَ ما كُنْتُمْ تَكْتُمُونَ (33) وَ إِذْ قُلْنا لِلْمَلائِكَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلاَّ إِبْليسَ أَبى‏ وَ اسْتَكْبَرَ وَ كانَ مِنَ الْكافِرينَ (34) » البقرة(2)
هغه وخت په زړه كړه چې كله ستا رب پرښتو ته ويلي وؤ چې " زه په ځمكه كښې د يو خليفه پيدا كوونكى يم "، هغو عرض وكړ :" ايا ته په ځمكه كښې داسې يو څوك ټاكې ، چې د هغې نظم خراب كړى او وينې توى كړي ؟ ستا له حمد و ثنا سره تسبيح او ستا له پاره سپېڅلې ستاينه خو مونږ كوو"ويې ويل:" زه پر هغه څه پوهېږم چې تاسې پرې نه پوهېږئ" له هغه وروسته الله ادم ته د ټولو شيانو نومونه وښودل ، بيا يې هغه پرښتو ته وړاندې كړل او ويې ويل " كه ستاسې دا ګومان صحيح وي (چې د خليفه په ټاكنه كښې به نظم وران شي ) نو ددې شيانو نومونه راوښيئ"هغوې عرض وكړ : له نيمګړتيا نه پاك يوازې ستا ذات دى ، مونږ خو صرف دومره علم لرو چې تا مونږ ته راكړى دى ، په حقيقت كښې په هر څه پوهېدونكى او د حكمت خاوند يوازې همدا ته يې.الله ادم ته وويل:"اى ادم! دوى ته ددې شيانو نومونه وښيه ، كله چې هغو ته يې د هغو ټولو نومونه وښودل، نو الله وويل "ايا ما تاسې ته نه و وويلي چې زه د اسمانونو او د ځمكې پر هغو ټولو حقيقتونو پوهېږم چې له تاسې نه پټ دي او څه چې تاسې ښكاره كوئ هغه هم ماته معلوم دي او څه چې تاسې پټوئ پر هغو هم زه پوهېږم"او كله چې مونږ پرښتو ته امر وكړ چې د ادم په وړاندې سر ونه په سجده ښكته كړئ ، نو ټولو سرونه ښكته كړل ، خو ابليس انكار وكړ ، هغه د خپلې لوئۍ په غرور كښې اخته اود كافرانو له ډلې څخه شو.
7.    علم د خلافت او خلیفه له الله ته مخکينی شرط
«وَ عَلَّمَ آدَمَ الْأَسْماءَ كُلَّها» البقرة(2)/ آيه31.
8.    علم د خليفة الله د لوړتيا سبب
«أَنْبِئُوني‏ بِأَسْماءِ هؤُلاءِ إِنْ كُنْتُمْ صادِقينَ؛
«سُبْحانَكَ لا عِلْمَ لَنا إِلاَّ ما عَلَّمْتَنا إِنَّكَ أَنْتَ الْعَليمُ الْحَكيمُ؛21
9.    د آدم علیه السلام برتيا په پرښتو باندې په سبب د علم او د پرښتو آدم ته سجده په سبب د علم
«قالَ يا آدَمُ أَنْبِئْهُمْ بِأَسْمائِهِمْ؛ 23 ويفرمايل:"اى ادم! دوى ته نومونه وښيه ،
«وَ إِذْ قُلْنا لِلْمَلائِكَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلاَّ إِبْليسَ أَبى‏ وَ اسْتَكْبَرَ وَ كانَ مِنَ الْكافِرينَ؛24
كله چې مونږ پرښتو ته امر وكړ چې د ادم په وړاندې سر ونه په سجده ښكته كړئ ، نو ټولو سرونه ښكته كړل ، خو ابليس انكار وكړ ، هغه د خپلې لوئۍ په غرور كښې اخته اود كافرانو له ډلې څخه شو.
سجده د تواضع او د تسلیم تر ټولوجګپوړي نښه ده
10.    علم ښودنه د انبیاؤ د بعثت هدف
لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَى الْمُؤْمِنينَ إِذْ بَعَثَ فيهِمْ رَسُولاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ يَتْلُوا عَلَيْهِمْ آياتِهِ وَ يُزَكِّيهِمْ وَ يُعَلِّمُهُمُ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ إِنْ كانُوا مِنْ قَبْلُ لَفي‏ ضَلالٍ مُبينٍ» آل‏عمران‏(3)/ آيه 64
په حقيقت كښې خو الله پر مؤمنانو دا ډېره لويه لورېنه كړېده چې په هغو كښې يې په خپله له هغو نه يو داسې پېغمبر را پورته كړ چې د هغه ايتونه ورته لولي ، د هغو ژوند سوتره كوي او هغو ته د كتاب او پوهې ښوونه كوي ، په داسې حال كښې چې له دې نه مخكښې همدا خلك په څرګنده ګمراهۍ كښې غورځېدلي وو.
11.    قرآن د علم کتاب
الرَّحْمنُ عَلَّمَ الْقُرْآنَ خَلَقَ الْإِنْسانَ عَلَّمَهُ الْبَيانَ؛
رحمٰن (مهربان خداى)د دې قرآن ښوونه كړېده همغه انسان پيداكواو ده ته يې غږېدل ورزده كړل.
12.    د زدکړې وجوب
«وَ ما أَرْسَلْنا قَبْلَكَ إِلاَّ رِجالاً نُوحي‏ إِلَيْهِمْ فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لا تَعْلَمُون‏؛
اى محمده ! له تا نه مخكښې هم چې كله مونږ پېغمبران لېږلي دي د هغو خلكو لوري ته چې مونږ خپل پيغامونه ليږل له سړيو پرته مو بل څه نه دى ليږلى. له با خبرو خلكو نه پوښتنه وكړئ كه تاسې په خپله نه پوهېږئ،
13.    زدکړه حد نه لري
پاسنی حدیث کښې وړاندې پيغمبر فرمايې: أَلَا إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ بُغَاةَ الْعِلْمِ پوهه شي چې الله تعالی هغه کسان چې له حد نه زیات زدکړه کوې خوښه وې، بغاة جمع ده د بغي په معنی د (د يو شي طلب د حد نه زیات) قاموس قرآن، ج‏1، ص207
14.    د ښځو زدکړه:
طَلَبُ الْعِلْمِ فَرِيضَةٌ عَلَى كُلِّ مُسْلِمٍ وَ مُسْلِمَة د علم زدکړه په هر مسلمان نر او ښځه واجب دې.

اسلام کښې د علم ارزښت

مونږ باید په پام کې ولرو چې د اروپا تاريخی کتابونو چې دا واقعه يې نقل کړې وې يواځې انګلو سکسو کرونيکل نومی کتاب ته نه محدوديږې د دې واقعه نقل کوونکې له يو کتاب نه زیات دې او له دې دسته کتابونه نه د ورچ لتینک کرونیکل آو پرنسيس نومی کتاب نوم مونږ اخستلې شو.
په دې حقله به جان ودادی مستند جوړونکې او بریتانیایی محقق  به نوزیات تفصیلات راکړې.
زه د خپلی څيړنې چې پر انګلو سکسون نومی کتاب باندې مې کوله يو ډير عجيبه مطلب سره مخامخ شوم په دغه مطلب کښې ليکلې شوې وو چې قابو ۶۸۹ میلادی کال باندې په بریتانیا کښې د وينی باران وريدلې وو، او کوچ(کونداغ) او شوده(پۍ) په وینی کښې بدل شوې وو.
دا ليک په يواځې يو کتاب کې يوه نامانوسه خبره وه، خو ولې له دې کتاب نه علاوه دوو نورو تاريخی وړ کتابونو کښې هم شته، وړومبۍ ولش لتینګ ګرونیکل او دویم کرونیکل آف د پرنسس. چې دواړو کښې دا خبره مطرح شوې ده او د شمال ختيځ اروپا کښې دا موضوع دری نورو کتابونو مطرح کړې نو ځکه دې زمونږ توجه ځان ته جلب کړه او مونږ مجبوره وې چې د دې د دلیل باره کښې تحقیق وکړو.
البته دا کتابونه د منځنيو پيړيو سره مربوط دې.
يعنی د هغه وخت کله چې کلیسا په جامعه حاکم وو او دا بحثونه به په طبیعی ډول کيدل.
اوس د مسیحیت د دینی علم سرچینۍ ګورو چې دهغې نظر نه هم ځان خبر کړو.
د مسیحیت يوې ويب پاڼه له لوستلو سره چې د کتاب مقدس زيريو بيان يې کړې بعضی پيښې يې د عذاب الهی په توګه یادي کړې او د هغې ذکر يې کړې چې يوه ترې په کال ۶۸۵ میلادی د اروپا هیوادونو کښې د ويني باران دي او هغه يې د عذاب الهی په توګه یاد کړي.
دا څه رنګ ممکنه ده، چې د منځني پيړي د زماني مخنيوی او محدوديتونه سره دا مطالب بيا هم ثبت شوې وې او هغه د يو تاريخی سند په توګه ومنلی شي.
نو دې اړنګ مونږ په دې کړو چې د تاريخ سند او د هغه زماني لوې او معتبر فرهنګ ته سترګی وغړه وو: یعنی اسلام ته
اشهد ان علیا حجة الله ...
د نورلسم پيړي فرانسوی مورخ او ټولنپوهاند ګوستاو ليیون وائې:
تر ۱۵ پيړه پورې پوهاندو به هغه مطلب چې د مسلمان عالمانو نه اخستلې شوې نه وو نۀ تایید کولو.
د اسلام پرمختګ په وخت کښې يو نمانځلې او لوې فرهنګ چې د منځني پيړي سره سم همعصر وو او خوندوره خبره دا چې تاريخی کتابونو يې هم دا واقعه د وينی باران تفریبا په هم هغه کال، کال ۶۸۵ میلادی کښې په مختلفو هیوادونو لکه روم، عراق، ایران، یمن او نورو سیمو کې دا واقعه نقل کړې او تایید کړې.
د دې مهم لپاره مونږ د اسلامی فرهنګ د تاریخ پوهاندو ورپسې د نړې مختلف سیمو ته لاړلو چې کيدلې شې د هغوې بیان شوې توضیحات مونږ هغه نقطه پيدا کړو چې هغه د دې ځې رپورټونو او د اروپا په تاریخ ثبت شوې وې.
دا خبره هم ذکر شوې چې په شام، حجاز، خراسان او بیت المقدس کښې د وینی باران شوې وو.
د اهل سنت يو معتبر ترین کتاب بغیة الطب فی تاريخ حلب له جعفر بن سلیمان نومی کس نه داڅې ليکې: دومره د وینی باران ووريد چې تر مودو د هغې آثار په ديوال او کورونو باندې ښکاره وو او هغه د وينو رنګ وو.
د وینی باران بصره، کوفه، شام او خراسان ته هم رسیدلې وو او مونږ په دې کې شک نه لرلو چې څه عذاب راتلوونکې دې.
د اهلسنت منابع ؤ کې دا قضیه په پراخه تو ګه بیان شوې د حدیثی او تاریخی منابع ؤ او کتابونو لکه کتاب ذخائر العقبی طبری شافعی او هم دا رنګ په کتاب تاريخ دمشق، صواعق المحرقه، الخصائص الکبری، ینابیع الموده، تذکره الخواص، سیر اعلام النبلاء ذهبی ، تاریخ الخلفاء ، کتاب احقاق الحق ، الکامل ، کتاب البدایة و النهایة ، اخبار الدول ، المعجم الکبیر طبرانی ، مجمع الزوائد ، کفایة الطالب ، تفسیر قرآن ابن کثیر او مقتل الحسین او هم دا رنګ تهذیب التهذیب ابن حجر چې دا ټول کتابونه د اهل سنت مشهور او معتبر منابع دې.
او خوندوره خبره دا چې د اورپا د کتاب مخالف يې په کې د دې باران وريدلو علت هم ښودلۍ.
په ټولو کتابونو کې او د اسلامی ټولو مذهبونو منابع ؤ په اتفاق سره لیکلی چې د وينی باران پس د امام حسین علیه السلام له شهادت نه چې د پيغمبر اکرم صلی الله علیه و آله نمسۍ او د شیعیانو دریم امام دې وو، چې په ناروا او بې انصافی سره د کربلا په مځکه شهید شو او کورنۍ يې ورله بندیوانه کړه چې خور زینب یې د ورور قاتلینو ته په خپل خطاب کښې هم دې واقعه ته اشاره کړې.
هم دا رنګ چې کله حضرت زینب سلام الله علیها د یزید دربار ته لاړه او هلته يې هغه مشهور خطبه ولوسته چې د خطبه په آخر کښې وفرمایل تعجب مه کوه که په دې مصیبت د آسمان نه وینه ووریږې او که وله د وينو ډکه شې او که ستاسو کوهی د وینی باران سره د وینو نه ډک شې. دا روایات د صواعق المحرقة کتاب په ۱۱۶-۱۱۶ صفحه او د تفسیر ابن کثیر ۹ جلد ۱۶۲ صفحه باندې ذکر شوې.
نو بس دا واقعه د عاشوره په ورځ د شیعه او سنی سرچينو له مخه متواتر نقل شوې ده.
هم دا رنګ په عیون اخبار الرضا کتاب کښې د شیعیانو د اتم امام حضرت امام رضا علیه سلام نه نقل شوې چې د هغوې نيکه امام باقر علیه السلام فرمايل دي:
لما فتل جدی الحسین امطرت السماء دما و ترابا احمر
کله چې نیکم امام حسین علیه السلام شهید شو(چې پخپله امام باقر علیه السلام هم په دغه پيښه کښې موجود وو) آسمان وینه ووروله او خاوره سره شوه.
او بیا دا پيښه د زهری چې په بنی امیه باندې خپل سر ورکوونکې غوندې کس وو او د ابن عبد ربه آندلسی په خپل کتاب العقد الفرید کښې دې نکته ته اشاره کړې چې هغه هم په اندلس کښې اموی ژوند لرلو او د بنی امیه طرفداره وو، خو بیا هم دا خبره يې نقل کړې او د دې پيښه اعتراف يې کړې.
هر څومره چې مخې ته قدم اخلو نورې خوندوری خبری زمونږ مخې ته راځې لکه د اسلام د تاريخ سرچينو کښې دا پيښه چې د وینه باران د مخ کې اسلامی رهبرانو او د ښاغلو له طرف پېشګويي شوې وا او د هغې د کفیت خبره يې رامنځته کړې وا.
په بخارالانوار کښې علامه مجلسی ۴۵ جلد کښې د آسمان ژړا په نوم يو باب لرې او دا چې دا سوروالې د څه وو او په ۵۷ کښې بيا په دې روايتونه بيانه وې او په ۷۹ جلد کښې بیا نور زوايات راوړې نو دا پيښه د شيعيانو په کتاب کښې په پراخه توګه نقل شوې ده.
مونږ د دې څيړنه په دوام کښې یعنی د وينی باران د پېشګويي په حقله يو روایت سره مخامخ شو.
ام سلمه يعنی د پيغمبر ميرمن په کربلا مځکه کښې د شیعیانو د دریم امام د شهادت او د دې پيښېدنه پېشګويي د رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم نه نقل کړي چې دا مطلب په المجمع الکبیر، مجمع الزوائد او کنزالعمال کتابونو کښې نقل شوي.
میثم تمار د حضرت امیرالمومنین علی علیه السلام نه په يو حديث کښې داڅې نقل کوي، چې کله پيغمبر د ځوی حسین علیه السلام د شهادت خبر راکړو نو ویفرمايل: چې د هغه شهادت باندې به هرڅه ژړا کوې، و تمطر السماء دما و رمادا، او هغه وخت به آسمان نه وينه او ایره ؤ وره وي.
همدارنګ شیخ صدوق د شیعه عالم خپل کتاب امالی کې ذکر کړی چې کله د شیعیانو دویم امام امام حسن علیه السلام خپل آخرې ويناوې کې ورور حسین علیه السلام ته وفرمایل: يو ورځ د ستا د شهادت غوندې نشته هغه ورځ چې آسمان نه به وينه راوريږې او دا پېشګویی د پيښه نه څو کاله وړاندې بیانه شوي.
اوس له تحقیق او څيړنه نه ورسته سره دې یو څو وتلی نکتو ته پام وکړو.
د اروپا تاریخی کتابونو ته پام سره دا مو ترلاسه کړل چې په ۶۸۴ او ۶۸۵ میلادی هغه کلونه دې چې د وینی د باران ذکر په کښې شوې خو ولی د عاشوره واقعه په ۶۸۰ کښې شوې ده.
نود کلونو دا فرق به څه رنګ توجیه کړو؟
ځواب يې ډير ساده دې، د پروفيسور ريچارد نورس د وينا په رڼا کښې د اورپا دا تاریخی کتابونه دری سوه کاله پس له عاشوره پيښه ليکلې شوي نو د دې لیکلو څرچينه ويناوې وې، نو د ۴يا ۵ کاله اختلاف لرلو احتمال ورکول طبیعی دې او دا هغه وخت چې کله اسلامی سرچينو کښې د وينی باران کيدلو ورځ يو ورځ ښودلې شوې.
او هم دارنګ د میلادی تاريخ بدليدلو سرچينه ورځ ده او د قمری تاریخ سرچينه شپه ده نو هم د اختلاف سبب کيدلې شې.
او دا چې کوم د وينی باران د اروپا تاريخ کښې یا اسلامی تاريخ ذکر شوې په رښتیا وينه وه که سور رنګ وو.
ډير لوې اختلاف دې په دغه وينی باران کښې چې کوم کتابونو نقل کړې او کوم چې په هند کښې د سور رنګ باران شوې وو چې هغه په حقیقت کښې د سور رنګ ګل وو.
خو ولې فرق د هغه پيښه چې کوم اروپايې کتابونو او اسلامی نړې نقل کړو او د هند هغه سور باران چې کوم کسانو نقل کړې هغه ټول دانشمندان وو او هغوې کټ مټ د وينه باران نقل کړې نه دا چې د وينی غوندې يو څه او ډيرو د تازه وينه کلمه یاده کړې نو مونږ دا نتیجه اخستلې شو چې کوم څه هغوې ليدلې وو هغه هم وينه وه نه د وينی غوندې یو څه.
صواعق المحرقه له ابی سعید نه نقل کوې: او آسمان هم وينه وروله او د هغې اثر پر جامه تر ډيره ليدلې شو تر دې چې هغه جامې زړې شوې، یعنی دا وينه ترې نه تلله که هرڅومره به يې وينځلې تر دې چې دا جامې زړېشوې او وشليدلې.
او کيدېشي چې دا نکته مونږ نور هم دې ته متوجه کړې چې د وينې د باران علت اروپایي کتابونو د امام حسین علیه السلام شهادت ندې نقل کړې.
ولې؟
په مغربی اروپا کښې د روم نسکوريدلو نه پس مغربی سيمې چې د ایتالیا نه مغربی اروپا ته راغلې د يو والې نه ووتې او ټوټی ټوټی شول او محلی حکومتونو کښې تقسیم او خپلو کې سره دښمنان شول او د علم او کلتور رڼا پر کښې ګل شوه، نو ځکه د جهالت تورې کندي ته ورپريوتل اروپا هغه وخت په علمی توګه ورستو پاتی وو، او انګلستان هم له دغه اروپا برخه وه او په سبب له دې چې جزیره وه له نورې اروپا يې اهمیت کم وو.
کارپوهه او ماهر ربط لروونکې کسانو له خبرو نه ښکارې چې د اروپا تاریخ لیک وخت کښې له اصل کلتور نه د لرې کيدلو په سبب په هغه وخت کښې دقیق ثبت کول او د علمی پيښو لیک وجود نه لرلو نو دا پيښه به يې څه نقل کړې وا.
او اوس د تحقیق اوڅيړنه په آخر کښې چې دا تحقيق او څيړنه سبب جوړه شوه د دې مستند دې خبرې ته ورسيدلو چې يواځې يوه ورځ د شرق نه تر مغربه د وينې باران شوې او هغه ورځ د امام حسین علیه السلام د مظلومانه شهادت ورځ وا ټولو خلکو او ټولو مقکرانو او د نړې ټولو دينونو له مخې دا ورځ د بشری تاریخ په اوږدو کښې يو تاثیر لرونکې ورځ او کس وو.
سلام ډکټر باران شکلا
سلام ځه باران شکلا یم.
بښنه غواړم دا خبره ټيک ده چې ته هندو مذهب يې؟
هو! زه هندو يم.
غواړم چې ستاسو نظر د امام حسین باره کښې معلوم کړم.
ګوره امام حسین په هندوستان او هندوانو کښې يو ډير با عظمته کس دې، لپاره د دې چې هغه شهید شوې د حق تعالی او زمونږ لپاره، او فکر کوم چې اما حسین علیه السلام لپاره د ټول انسانیت او له ټولو لپاره رهبر دې.
يوه پوښتنه لرم؟ آيا د امام حسین علیه السلام شخصیت دومره مهم دې د شهادت له وجه چې د هغه لپاره د آسمان نه د وينې باران وشې؟
کله چې د الله بندګانو سره ظلم او زیاتی وشې نو ټول عالم ژړا کوې په دې کښې هیڅ شک نشته او ټول کاينات په وينه ژاړې.

د وینی باران

ښاغلی حبیب بن مظاهر له مسلم بن عوسجه سره یوځاې دمحرم د میاشتې په شپږمه نیټه کربلا ته ورسید او په ډیرې مینې سره دحضرت امام حسین علیه السلام حضور ته ورغی . حضرت امام حسین علیه السلام حضرت حبیب بن مظاهر په غیږ کښې ونیوه او حضرت حبیب بن مظاهر په اوښکو ډکو سترګو سره دکربلا په دښته کښې دخپل مولا امام حسین علیه السلام په څنګ کښې دشتون په خاطر دشکر سجده وکړه . اوس کربلا وه او حبیب چې دامام حسین علیه السلام ترټرلو بوډا ملګری خو دهغه شتون دټولو خلکو زړونو ته داسې ولوله وربخښله چې سړی یې نشي بیانولای .
دمحرم دسپیڅلي میاشتې په راتلو سره په ذهنونو کښې دکربلا دتل پاتې حماسې یاد او خاطره ژوندې کیږي .
هر کس په هره طریقه له حسین بن علي علیه السلام او دهغه له سپیڅلي غورځنګ سره ارتباط او اړیکه ټینګوي . ځکه چې حضرت امام حسین علیه السلام یوازې یو جنګ او نښته نه وه .دغه غورځنګ په ترټولو سترو اخلاقي او معرفتي مفاهیمو سره ددرس یوه ټولګه ده .
هغه ورځ چې دشهیدانو سالار حضرت امام حسین علیه السلام خپل غورځنګ پیل کړ دعراق دکوفې زیات خلک داهل بیت علیه السلام مینه وال ګڼل کیدل .دعراق دکوفې خلک دیزید له ظلمونواو دهغه له بې لیاقتۍ او نالایقتوبه خبر وو او دحضرت امام حسین علیه السلام له منزلت او شان څخه خبر وو .خو دکوفې په دغو ډیرو خلکو کښې یوازې لږشان خلکو له حضرت امام حسین علیه السلام سره ملګرتیا وکړه . رښتیا دحضرت امام حسین علیه السلام ملګرو کوم خصلتونه او ځانګړتیاوې لرلې چې په داسې وخت کښې چې ګڼ شمیر خلک دغفلت په خوب کښې ورغلي وو په خپل ځان سره دامام حسین علیه السلام دفاع وکړه .
په مسلم ډول د شهیدانودسالار حضرت امام حسین علیه السلام دغورځنګ یوه مهمه ځانګړتیا دهغه دوفاداره ملګرو له ځان څخه تیریدل او ویاړ رامینځته کول دي . دکربلا دپیښې پیژندګلوۍ دهغه حضرت دوفاداره ملګرو له پیژندګلوۍ پرته چې ژور بصیرت هغوې کربلا ته وروستلي وو مکمنه نه ده .
دحضرت امام حسین علیه السلام دملګرویوه ترټولو ښکاره ځانګړنه په هغه لارې ژور یقین او معرفت وو چې قدم یې ورباندې کیښودلی وو .
یقین دانسان اراده په هغه لاره کښې چې مخ ته یې لري پیاوړي کوي او هغه لا پسې هوډمن کوي .
یقین دیوې لمبې په شان دی چې شکونه او وسوسې له مینځه وړي او هغه ایرې کوي . که چیرې معرفت نه و ي نو ګمراهۍ او ځوړتیا رامینځته کیږي .
دحضرت امام حسین علیه السلام ملګري ژور معرفت ته رسیدلي وو . هغوې پوهیدل چې دکوم کس مرستې ته ورغلي دي او چیرې ځي . هم یې لاره پیژندله او هم یې بې لارې توب او ګمراهي . دالهي ارزښتونو دفاع، او دامام حسین علیه السلام موقعیت دهغه حضرت دملګرو له خبرو یعني هغه وخت چې دجنګ میدان ته ورغلل درک کولای شو .
دغه فهم او بصیرت دحضرت امام حسین علیه السلام دڅوارلس کلن واره قاسم بن حسن په خبرو کښې داډول ښکاره دی چې داتیا کلن حبیب بن مظاهر وینا ګویا دحضرت امام حسین علیه السلام ددوه اویا (۷۲)ملګرو په جسمونو کښې یوه واحده سا ورپو کړي وه .
اوس دکربلا په ډګر کښې دیوه سرشیندونکي دشتون کیسه او روایت په ګډه سره اورو .
سپینو او اوږدو ویښتانو، ښکلي څیرې ،ښکلیو او ځلانده سترګو هغه له ټولواوچت کړی وو . په ځنډ سره کربلا ته روان شوی دی خو دهغه طوفان ځپلي خاورې ډاډمن تکیه او ملاتړ ځاې به شي .حبیب بن مظاهر چې په اس سپور وو له مسلم بن عوسجه سره یوځاې له کوفې بهر لاړ دي . حبیب بن مظاهر اتیا(۸۰) کلن دی خو دځوان په شان چالاک درومي چې ځان کربلا ته ورسوي . دوه(۲) نږدې ملګري چې په تیرو وختونو کښې یې هم له علي علیه السلام سره دملګرتیا ویاړ درلود او همدا اوس دهغه حضرت دزوي مرستې ته وردانګي .حبیب په نیمه لاره کښې لږشان صبر کوي او شاته ګوري . دکوفې ښار له تیارې پرته بل څه نه لیدل کیږي . تړون ماتونکی او خیانت کونکی ښار . حبیب بن مظاهر هغه ورځې یادوي چې په همدغه ټاټوبي کښې ښځې او سړي دحسین سفیر مسلم بن عقیل حضور ته ورغلي وو .خلک چې اوریدلي یې وو حسین علیه السلام به کوفې ته راشي نو څومره زیات ژاړیدل . خو په لږ شان ګواښ او تمې او ویرولو سره دپرون ورځې دوستان ددښمن ملګري شول .
حبیب بن مظاهر او مسلم بن عوسجه خپلې لارې ته دوام ورکړ او دښته یې چې کاملا خاموشي پکښې وه دکربلا په لور ووهله .
حبیب بن مظاهر بیا دغه خبره کوي دتیرې ورځې لمر غورځیدل چې له خپلې کورنۍ سره مو خدای په امانۍ وکړه او هغوې زما په سترګو کښې داسې سفر لیدلی وو چې دبیرته ستنیدا وړ نه دی .
حبیب بن مظاهر له مسلم بن عوسجه سره یوځاې دمحرم دمیاشتې په شپږمه(۶) نیټه کربلا ته ورسیده او په ډیرې مینې سره دحضرت امام حسین علیه السلام حضور ته ورغی .هغه حضرت حبیب بن مظاهر په غیږ کښې ونیوه او حبیب بن مظاهر په داسې حال کښې چې له سترګو یې اوښکې بهیدلې دکربلا په دښته کښې دخپل مولا امام حسین علیه السلام په څنګ کښې شتون په خاطر دشکر سجده وکړه . اوس کربلا وه او حبیب چې دامام حسین علیه السلام ترټولو بوډا ملګری و و خو هغه په ډیرې تاندوالي سره سره زړونو ته داسې ولوله بخښله چې دبیانولو وړ نه ده . دحبیب بن مظاهر دشپې په وخت دکربلا په دښته کښې دقران مجید تلاوت کاوه .حبیب له قران سره زړه مینه او الفت درلود . حبیب بن مظاهر کله نه کله فرصت غنیمت ګاڼه او ددښمن له لښکرو سره چې هره ورځ یې شمیر زیاتید خبرې کولې چې شاید اوس هم په زړه کښې دبیرته ستنیدا هیله ولري . حبیب بن مظاهر ددښمن سپاهیانو ته ویل :« ای قومه تاسو بد خلک یاست . پرون مو لیک ولیکه . امام حسین علیه السلام ته مو بلنه ورکړه او نن له خپلې ژمنې په شان شوئ او نن تړون ماتوئ او حرمت مو ونه ساتلو . سبا دقیامت په ورځ به څه ځواب ورکوئ که چیرې دخدای پاک دګران رسول حضرت محمدص زوی مو دهغه له کورنۍ او ملګرو سره یوځاې وژلې وي .»
دعاشورا په شپه دحبیب بن مظاهر ټول وجود او جسم له سرشیندنې او ولولې ډک شوی وو . دحضرت امام حسین علیه السلام حکم رسیدلی و و چې ځانونه دسبا لپاره یعني داسې سبا چې له شهادت پرته بل برخلیک نلري چمتو کړئ .
دحبیب بن مظاهر دقران مجید خوږ تلاوت او دعاګانو په خلکو کښې ولوله رامینځته کوله . نیمه شپه تیره شوي وه چې دحبیب په خیمه کښې یو غږ پورته شو .» دا دنافع بن هلال غږ وو چې په ډیر پریشانه حالت کښې یې ځان هغه ته رسولی وو . حبیب دنافع بن هلال داندیښنې علت وپوښت . نافع وویل :« دخیمو په څنګ کښې مو خپل مولا امام حسین علیه السلام ولید چې هلته ته یې له ځمکه ازغي ټولول . ما ورسره ملګرتیا و کړه . امام حسین وفرمایل ، ازغي ټولوم چې سبا دخیمو په چورتالانولو ، دحرم په سوزیدا او دماشومانو په تښتیدا کښې دماشومان پښې خوږ نشي .
دازغو په ټولولو کښې مو له امام حسین سره ملګرتیا وکړه . زما له سترګو اوښکې او له لاس څخه مو وینې تویدلې ، یوه شیبه وروسته امام حسین علیه السلام دخیمې په لور ستون شو او هغه مو بدرقه کړ . امام حسین علیه السلام دخپلې خور حضرت زینب س خیمې ته ورغی او وامورید چې دحضرت علي علیه السلام لور وايي :« ګرانه وروره ملګري دې ازمویلي دي داسې نه وي چې سبا دجنګ په وخت دې یوازې پریږدي ؟ ښاغلي نافع زیاته کړه :« ای حبیبه دپیغمبر اکرم حضرت محمد ص لور دسبا ورځ په هکله اندیښمنه ده . ګویا په مونږ باور نلري . راځئ چې ورشو او خپله وفادارۍ هغوې ته بیان کړو .»
په هغه برخلیک ټاکونکي شپه کښې چې کله حبیب بن مظاهر دحضرت امام حسین علیه السلام دخور حضر ت زینب س له اندیښنې خبر شو نو له یو شمیر ملګرو سره یوځاې دحضرت امام حسین علیه السلام خیمې ته نږدې ورغی او داسې یې وویل : ای دپیغمبر اکرم لورې ، ای دعلي دسترګو تورې که چیرې همدا اوس زمونږ مولا امام حسین علیها السلام حکم راکړي نو توره به ددښمن په بدن کښې ښخه کړو . د حضرت امام حسین علیه السلام په لاره کښې له ځان څخه هم تیریدلای شو .»
حبیب بن مظاهر خبرې کولې او ژاړیده او حضرت زینب س غږ پورته کیده چې دخلکو ستاینه یې کوله : مرحبا دې وې په تاسو یارانو ، دپیغمبر دلوڼو دحرم دفاع وکړئ . ای پاکو کسانو خیمې وساتئ .»
څو شیبې وروسته حیبب بن مظاهر دحضرت امام حسین علیه السلام لاسونه په خپل مټ احساس کړ . دحضرت امام حسین علیه السلام په زړه پورې غږ واوریدل شو چې ویل یې خورې خپل ملګري او یاران مو ازمویلي دي . قسم دې په خدای پاک دغه ملګري مو دولاړ غره په شان کلک لیدلي دي .
حبیب بن مظاهر دعاشورا په شپې یارانو ته وویل سبا باید دمیدان لومړني شهیدان ووسو تر څو چې مونږ وو باید اجازه ورنکړو چې دحسین علیه السلام کورنۍ بني هاشم میدان ته لاړه شي .»
دکربلا ویښ بوډا په هغه شپه تر سهار پورې کله لمونځ کاوه او کله نه کله به یې ملګري دجنګ لپاره چمتو کول .
دحماسې او میړانې سهار راورسید . حبیب بن مظاهر دامام حسین علیه السلام دزړه ور زوي علي اکبر علیه السلام له ولوله ناک اذان او له پرتمینه لمانځه وروسته چې په حضرت امام حسین علیه السلام پسې ېې وکړ دسپاهیانو په کیڼې خوا کښې ودرید .
حبیب بن مظاهر له ځوانانو چالاک او شاداب او په ولوله کښې وو .د امام حسین علیه السلام ترټولو بوډا ملګري دجنګ لپاره دځوانانو صفونه سمول . دهغه په سترګو کښې ولوله لیدل کیدله او دقران مجید په تلاوت بوخت وو .
کله چې دعمر سعد دسپاهیانو غشي وریدل پیل شول نو دحبیب بن مظاهر څیره له لمر زیاته ځلیدله .هغه دجنګ په میدان کښې وو او دهغه غږ په فضا کښې خپریده چې ویل به یې زه حبیب یم دمظاهر زوی ، دجنګ دمیدان جنګیالی ، په لاس کښې مو توره ده مونږ وړ کسان او په حقه یوو خو تاسو ژمنه ماتونکي او چلول کونکي ، ای ورانکارو کسانو دصبر پرځاې دتاسو په مینځ کښې توره وهم او هیڅ ویره نلرم . مرګ زمونږ لپاره دشکرې او ګبینو په شان دی . زه دحسین ملګری یم داسې کس چې پاک ،ستایلی اوسرلوړی دی .»
غشي ، نیزې او کاڼي وریږي او حبیب بن مظاهر په داسې حال کښې چې تکبیر یې وایه پرله پسې ډول دښمانان په ځمکه غورځول .
دعمر سعد دلښکر یو تن هغه ته نږدې شو .خو دګوزار فرصت یې پیدا نکړ او دحبیب تورې هغه ته امان ورنکړ .
په همدې وخت دحبیب په څنګ کښې دتورې ګوزار وشو او دتورې نیزه دهغه په سر ولګیده . کله چې حبیب په ځمکه وغورځید دښمن جرات وکړ چې هغه ته نږدې شي .
دکلابندۍ کړۍ تنګه شوه .
داسلام دګران پیغمبر حضرت محمد ص ملګری ، دخدای پاک دګران رسو ل ص او حضرت علي علیه السلام صحابي او دامام حسین علیه السلام ملګری په ځمکه پریوت .
دحبیب مظاهر به سپینو ویښتانو وینې روانې شوې .
څو شیبې وروسته دعاشورا دسردار سر دهغو کسانو په لاسونو کښې وو چې دهغه په سپینو ویښتانو یې منګولې ښخولې .
کله چې دحبیب مظاهر سر دجنګ په میدان کښې څرخول کیده دامام حسین علیه السلام له سترګو اوښکې پیل شوې .
امام حسین علیه السلام ژاړید او په غم کښې یې زمزمه کوله : ای حبیبه خدای پاک په تا برکت کیږدوه . څومره دې فضیلت خاوند وې چې تر سهاره به دې دتهجد لمانځونه کول او دقران مجید تلاوت به دې کاوه .
دخدای پاک سلام او درود دې په حسین ، دحسین په بچیانو او دامام حسین په اصحابو .

دمحرم دسپیڅلي میاشتې په هکله ځانګړي و ینا

شیعه

انسان  پخپل ژوندکی،ځینی خطاګانی اوګناهونه کوی چی،ځینی وختونه؛ دګناه داحساسولو په  دلیل؛ ناامیدې ورته مخه کوی؛ او دخدای له رحمته مایوسه کیږی . کله کله  دګناهونو سختوالئ دومره دئ چی، یوکس؛ ځان نالایقه ، او دبخښنی وړ نه بولی، او په دی غلط ګمان سره، هره ورځ؛ له متعال خدای څخه، لازبات لیری کیږی . داپه داسی حال کی ده چی، داسلام دین؛ دپروردګا له  رحمت او شفقت څخه ناامیده کیدل، سخت رټی اومسلمانانوته  خبردارئ ورکوی چی، په  ډیرو بدو شرایطوکی هم،دخدای له رحمته مایوسه نه شی چی، هغه ډیر بخښونکئ دئ . توبه،توسل  اوشفاعت؛ ټول، دخدای تعالی ج  په لور د ستنیدنی لاری دی چی، انسان دیته  رابولی چی،له خپلی  غلطی  لا ری څخه لاس واخلی،او په شوق اوعلاقی سره، دنیکمرغۍ نیغی لاری ته  وګرځی .
په دی منځ کی شفاعت،داسی یوه دریمڅه ده چی، دقیامت په ورځ، دکناهګاره کس لاس نیسی، او ژغوری یی . دقیامت په ورځ؛ شفاعت، دامید او آرزو یوه دریمڅه ده چی، داسلام دین؛ دګناهګارانو په  وړاندی خلاصه کړې ده،ترڅو له الهی رحمت څخه نا امیده نه شی، او له  الهی بخښنی څخه، دځان د محروم بللو له کبله، په ګناه اومعصیت کی ډوب نه شی . دقیامت په  ورځ  دشفاعت حکمت، ددنیا په  ژوندانه کی، د توبی دحکمت په شان دئ . اسلامی مذهبونه؛ منجمله،شیعه او سنی مذهبونه،په شفاعت باندی عقیده لری؛ او دقرآنکریم آیتونه؛ په څرګنده توګه؛ محمدمصطفی ص، دقیامت په  ورځ؛ ډیر ښه  شفیع معرفی کوی .
دقرآنکریم له  آیتونو څخه، په ښه توګه استفاده کیږی چی، دځینو سطحی نیوکو اومخالفتونو په اپوټه،د یو مشروع  غوښتنی او اړتیا لپاره، دخدای  درګاه ته  دیو صالح انسان  وسیله ګرځول، په هیڅ وجه ممنوع  نه دی؛او دتوحید سره ضدیت نه لری  .    دقرآنکریم  د نساء دمبارکی سوری،په  ۶۴  آیت کی راغلی دی :... او دغه    مخالفین؛کله چی په ځان باندی یی ظلم اوستم کاوه،او دخدای دستورونه یی ترپښولاندی کول، ستا نزد ته درتلل؛او له خدای څخه یی دبخښنی غوښتنه کوله، او پیغمبر هم؛ دهغوی لپاره،داستغفار غوښتنه کوله؛ خدای یی توبه قبلونکئ او مهربانه موندای  .
داهل سنت یو ستر عالم، فخررازی، دتفسیر کبیر په  کتاب کی، ددغه مبارک آیت په باره کی لیکی :  ددی علت چی،دغه آیت وایی چی : پیغمبر دهغوی لپاره بخښنه غوښتلای ،او نه وایی چی، دهغوی لپاره دی بخښنه وغوښتله، دادئ چی، له پیغمبر ص  څخه قدرونه اودانحضرت لمانځنه  وشی . کله چی ګناهکاران؛ دپیغمبر حضورته راغلل،په  حقیقت کی، دهغه شخص حضورته  ورغلی ؤو چی،متعال خدای  هغه ته؛ دخپل رسالت او پیغمبرۍ په وسیله،ځانګړی امتیاز بخښلئ دئ، او پخپلی وحی سره یی دهغه احترام کړئ، اوانحضرت یی دځان او دخپلو بندګانو ترمنځ استازئ ټاکلئ دئ، او هغه کس چی داسی وی؛ متعال خدای دهغه شفاعت او وساطت  نه  ردوی  .
البته نه یواځی حضرت  پیِغمبر اکرم  ص چی، دخدای تعالی په نزد ډیر لوړ مقام لری؛ بلکه،لایق او مؤمنان او فرشتی هم، کولای شی، دخدای په نزد، دګناهګارانو شفاعت وکړی . په دی اساس داکار روا دئ چی، دهغوی  په وسیله، له متعال خدای څخه حاجت وغواړو . ددی خبری په هکله، دقرآنکریم  په  یو مبارک آیت کی،مثال  راغلئ دئ، هلته چی؛ خدای تعالی ،د یوسف دمبارکی سوری،په ۹۷ آیت کی،د یعقوب  داولادونو له  خولی،نقل کوی او  فرمایی : ای زموږ پلاره! له خدای څخه زموږ لپاره بخښنه  وغواړه،ترڅو خدای، زموږ ګناهونه  وبخښی چی،موږ خطاکاره یو .
اودیوسف دمبارکی سوری د۹۸ آیت له مخی؛  حضرت یعقوب وویل : ژر، له خپل خدای څخه؛ستاسولپاره، مغفرت غواړم  .
ددغه مبارک آیت په  اساس،دیعقوب  ع  اولادونه؛له خپل پلاره غواړی چی، دپروردګار په نزد؛ دخپلو اولادونو شفاعت وکړی،اوله خدایه  وغواړی چی،دهغوی ګناهونه وبخښی،ترڅو له مړینی وړاندی، دمتعال پروردګار، لطف او رحمت  دهغوی په برخه شی  .  د شفاعت موضوع، دقرآنکریم په نورو آیتونوکی هم راغلې ده په هغوآیتونوکی چی، متعال خدای پخپله؛خپل پیغمبر ص ته داسی فرمایی : دځان او دمومنینو لپاره بخښنه وغواړه .   دا دمحمد دمبارکی سوری  ۱۹  آیت دئ .
اوهمداراز، دتوبی دمبارکی سوری، په  ۱۰۳  آیت کی فرمایی : په هغوی باندی درود ولیږه چی، ستا درود، دهغوی  دآرامتیا سبب دئ . ځکه نو وینوچی،قرآنکریم، دشفاعت دمسئلی په زمینه کی هیځ مشکل نه لری، په داسی حال کی چی وهابیان،دمحمدبن عبدالوهاب، دویناؤو په اساس،شفاعت شرک ګنی، اوباوری دی چی،له خدای څخه پرته؛له نوروڅخه شفاعت  غوښتل؛له هغه څخه پرته ؛له نوروڅخه دغوښتنی په معنا دی؛ اودا شرک دئ . په داسی حال چی، دقرآنکریم څرګندآیتونه؛ شفاعت کونکئ، داسی صالح انسان بولی چی، دخدای تعالی په نزد،لوړه مرتبه لری؛ اوکولای شی، دګناهکارانو او پروردګار ترمنځ،د یوې واسطې په  شان وی ، اوله  خدای تعالی څخه وغواړی چی، دګناهکارانو  خطاګانی وبخښی .
دهغوګنو روایتونو څخه  هم چی، له  اهل سنت څخه په واګه کی لرو،استفاده کیږی چی،شفاعت؛ هیڅ  ډول مشکل نه لری، بلکه  یو دمنلو وړ کار  ګنل کیږی .
د امام شافعی له قوله؛ د حضرت  پیغمبر ص  په  اهلبیت باندی دتوسل  د جایز والی په هکله، یو  مشهور شعر نقل شوئ دئ چی، ویلی یی دی : آل النبی ‌‌‌‌ذَریعتی  و هم الیه وسیلتی ؛ یعنی د پیغمبر اهلبت  زما شفیع دی، او دوی  دخدای په نزد، زما وسیله او واسطه دی  .
داهل سنت د مشهور او داعتماد وړ عالم، علی ابن احمد سمهوری،   په  کتاب ، وفاء الوفاء ،کی  راغلی دی :  دخدای په نزد؛ له پیغمبر ص ، او دهغه له مقام او شخصیت څخه، مدد غوښتل او دشفاعت غوښتنه، هم دانحضرت له  خلقت څخه مخکی، اوهم  دانحضرت له تولد، اوهم  له  رحلت  وروسته؛ هم دبرزخ  په عالم کی، او هم  د قیامت په  ورځ کی، جایز او روا  ده  . پسله  هغه څخه یی، د اسلام  دپیغمبر ص  څخه، دحضرت  آدم  ع، دتوسل مشهور  روایت، د عمر خطاب له قوله نقل کړئ؛ او لیکلی یی دی :  آدم، دهغی اطلاع په دلیل چی، په راتلونکی کی  داسلام  دپیغمبر  له  خلقت  څخه یی درلوده، دخدای تعالی په  درګاه کی داسی وویل : ای خدایه! دمحمد ص په  حق،له تا څخه غواړم چی، ما وبخښی .
داهل سنت په اعتمادکتابونوکی،منجمله؛ به  صحیح بخاری، مسنداحمد، او سنن ابن ماجه کی، دشفاعت  دفضیلت په هکله  یوشمیر روایتونه او حدیثونه،بیان شوی دی چی، په دوام کی،یوڅو مثالونوته اشاره کوؤ .
په مسنداحمدکی راغلی دی ؛دخدای رسول ص  وفرمایل : زما شفاعت، دخدای په اذن، هغوکسانوته  رسیږی چی، په  ایمان سره، له دنیا څخه لاړشی، اومشرک نه  وی  .
د صحیح بخاری دکتاب  په لمړی ټوک کی هم، دحضرت پیغمبر ص  له قوله دا حدیث  نقل شوئ دئ چی، فرمایی : له ټولو څخه زیات؛ دقیامت  په  ورځ؛ هغه کسان زما په شفاعت سره، خوشبخته کیږی چی، دزړه له کومی او په اخلاص سره، په خدای باندی ایمان ولری .
دسنن ابن ماجه، په کتاب کی هم، دا حدیث راغلی دی چی، دخدای رسول ص  فرمایی : دقیامت په  ورځ، په ترتیب سره؛ پیغمبران؛وروسته پوهان او عالمان؛اوپسله هغه، دخدای دلاری شهیدان، شفاعت کوی  .
متعصب  وهابیان، خپل  درک  دقرآن  او سنت  دپوهیدو معیار، ټاکی؛ دشفاعت  په مسئله کی هم، په کږې  او وژونکې لاری باندی تللی دی  .هغوی  اعلانوی چی، داسلام په  شریعت کی، دخدای په نزد، دواسطی ټاکنه، یو بی ګټی کار دئ . مګر، دغه خبره؛ په بشپړه توګه دکتاب او سنت  په  خلاف  ده .
دهغو حدیثونو په  اساس چی، وویل شول، اهل سنت هم، دشفیع  په  واسطه ګرځولوباندی  عقیده من دی . دحضرت پیغبر اکرم ص  له  قوله ، په  یوبل  حدیث کی چی، دشیعه او اهل سنت په نزد،مشهور حدیث دئ، نقل شوئ دئ چی، فرمایی : زمااهلبیت، ستاسو په  منځ کی، دنوح دکښتۍ په شان دئ چی، هرڅوک  پکی کیناست؛ وژغورل شو؛ او هر څوک چی  سرغړونه  یی وکړه؛ غرق شو .
اهل سنت، د شفاعت په  هکله یوشمیر نور حدیثونه هم  لری .
د طبرانی  په  لیکنه؛ د معجم الکبیر  دکتاب، په  ۱۲  ټوک کی راغلی دی چی ؛ دښاغلی  عبدالله بن عمر له  خوا نقل شوئ دئ چی، ګران نبی ص  وفرمایل : دقیامت په  ورځ به، دخپل څخه لمړنۍ ډله، دخپل اهلبیت شفاعت  وکړم  . پسله هغه؛ دنږدیکت  په  ترتیب، له قریشو؛ بیا له انصارو؛ او له هغوی  وروسته؛ له یمن څخه هغه کسان چی، په ماباندی یی  ایمان  راوړ، اوله ما څخه یی  پیروی وکړه  . بیا له  نورو عربانو څخه، او وروسته؛ د عجم  مؤمنین؛ او هغه کس چی دهغه  شفاعت به وکړم، د فضل  خاوندبه  وی  .
دهغه څه  په  اساس چی، ومو ویل ، معلومه شوه چی، شفاعت  په  دی معنا دئ چی، انسان؛ دخدای له پیغمبر ص، او دمقربو او لوړ مرتبه انسانانو څخه  وغواړی چی، ورته  دخدای  په نزد دعا  او دبخښنی غوښتنه  وکړی، او البته  په  نهایت کی ،متعال خدای؛ بایددغه  غوښتنه ومنی،ترڅو  اجرا شی . داسی شفاعت  دقرآنکریم  دآیتونو، او دشیعه او اهل سنت  له خوا  دنقل شویو حدیثونو،او دعقل او منطق  په  اساس، دمسلمانانو دقبول  وړ دئ .

شفاعت،داهل سنت له نظره

د وهابيانو شروع د ابن تيمه څخه

سنی

علامه محمدمعين الدين ابوالفضل،  افغاني کان الله له ودامت برکاته،

بسم الله الرحمن الرحيم

محترمو ورڼو ،د«محمد صلي الله تعالي عليه وسلم   وپېژنۍ» په دغه دريمه برخه کښی هم ځموږ اوستاسی دګران پيغمبردهغومبارکو اونېکو صفتو يوه بله برخه درته ذکر کوم    ،کوم چي په تورات کښي راغلي دي ـ

په (الانوارالمحمديه من المواهب اللدنيه) کښي دابن اسحاق په حواله  په ،۳۷۵، صفحه کښی  راغلي دي  چی په تورات کښي دحضرت محمد صلی الله عليه وسلم يو شمېر مبارک صفتونه په دې ډول راغلي وو

«وأهب له کل خلق کريم ،ثم اجعل السکينة لباسه ،والبرشعاره ،والتقوی ضميره ،والحکمة معقوله، والصدق والوفاء طبيعته ،والعفو والمعروف خلقه، والعدل سيرته ،والحق شريعته ،والهدی ا مامه ،والاسلام ملته ،واحمد اسمه ،اهدي به بعدالضلالة ،وأعلم به بعدالجهالة ،وأرفع به بعدالخمالة ،وأسمي به بعد النکرة، واکثربه بعدالقلة،وأغني به بعدالعيلة،واجمع به بعد الفرقة ،وأُ ؤَلف به بين قلوب مختلفة ،واهواء متشتتة، وامم متفرقة ،واجعل امته خیرامة اخرجت  للناس ـ

دذکرسويوجملومطلب اوخلاصه ، ،

یعني په تورات کښي الله جل جلاله   داسلام دپیغمبر په شان کښي داسي فرمايلي دي چي محمد(صلي الله تعالي علیه وسلم) به داسي رسول  وي چي هرعزتمنداوشریف خوۍ به زه ود ه ته وروبخښم بیابه زه وګرځوم سنګینی اواطمینان لباس اوجامه  دده او نیکي کول به شعاردده وګرځوم اوتقوی اوپرهیزګاري به  ضمیراوزړه دده وګرځوم اوحکمت اودعلم اوعرفان لاري به وده ته ټولي زه وروښیم اورښتیاګوئي اووفاداري به طبیعت دده وګرځوم اوعفوه اونېک کارونه به دمحمد(صلي الله تعالي علیه وسلم)خوۍ اوخصلت  وګرځوم،اوعدل اوانصاف به دده طریقه اولاره کړم اوهدایت به امام اومقتدادده کړم،اواسلام به ملت دده وګرځوم ،اونوم د ده به احمدکړم،اوهدایت به وکړم په ده سره وخلګوته وروسته له  دې څخه چي ټول خلګ به  په ضلالت اوګمراهي کښي واقع سوي وي  ،اوعالمان اوپوهان به کړم دده په سبب ډېرخلګ وروسته له دې څخه چي ټول خلګ به په جهالت اوناپوهي سره مبتلاسوي وي،اوپورته به کړم دده په سبب ډېرخلګ وروسته له دې چي بېقدره سوي به وي،اوډېربه کړم په ده سره صالحان اونېکان خلګ وروسته له  دې چي ډېربه کم  سوي وي،اوغنیان به کړمه په ده سره خلګ وروسته له مسکنته،اوسره راټول به  کړم،متحداومتفِق به کړم په سبب دده خلګ وروسته له دې چي سره جلاجلااوډلي ډلي به سوي وي ،اوالفت مینه  اومحبت به پیداکړم دده په طفیل په منځ کښي دمختلفو زړونواودبېلوبېلو خواهشاتواودمتفرقوډلو،اووبه  ګرځوم امت دده بهترترټولوامتونوـ

محترموورونو داسلام  سترپیغمبر صلی الله علیه وسلم لاودنیاته تشریف نه ووراوړۍ چي یهودانواواهل کتابوله پېړیو پېړیوڅخه په دغه ډول صفاتو سره دَيْ مبارک پېژندۍ همداسبب دۍ چي الله پاک په قرآن کریم کښي فرمایلی  دي

(یعرفونه کمایعرفونَ ابنائهم)

یعني دغه یهودان حضرت محمد صلی الله عليه وسلم داسي پېژني لکه څرنګه چي دوۍ خپل ځامن پېژني ـ
والسلام ومن الله التوفيق

حضرت محمد صلي الله تعالي عليه وسلم   وپېژنۍ (۳) برخه

محمدمعين الدين ابوالفضل،  افغاني کان الله له ودامت برکاته،

بسم الله الرحمن الرحيم

درنواواسلامي وروڼو زموږاوستاسي  دګران پیغمبر حضرت محمد صلی الـله عليه وسلم پېژندنه بیخي ډېراړخونه اوبرخي لري چي دهمدغوبرخوله جملې څخه یوه برخه داده چي موږاوتاسي  په دې باندي عالمان سوچي زموږاوستاسي رسول حضرت محمد صلی الـله تعالي عليه وسلم له مخه تردې چي ده ودنیاته تشریف راوړۍ اوبیاله الهي لوري څخه نبي اورسول ګرځیدئ په تيرونبیانو کښی اودهغوۍ په امتونوکښي  په څونه اندازه کښي مقبول اومشهوروو او دالله پاک په نورواسمانی کتابوکښي لکه تورات، انجيل وغیرهما دحضر ت  محمدصلي الـله علیه وسلم په څه قدر مدحه اوثنااوصفت سوۍ وو ـ

دسورت اعراف په (۱۵۷)آيت کښي الـله جل جلاله   واهل کتابویهودواونصاراووته په ډېرصراحت سره داخبره فرمايلې ده چي حضرت محمد صلي الـله عليه وسلم هغه نبي دئ کوم چي یهودان اوعیسایان دده نوم اوصفتونه په تورات اوانجیل کښي مکتوب اولیکل سوي ویني،  اومذکوره آیت مبارک  په دې ډول دئ ،

الَّذِينَ يَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِيَّ الْأُمِّيَّ الَّذِي يَجِدُونَهُ مَكْتُوبًا عِنْدَهُمْ فِي التَّوْرَاةِ وَالْإِنْجِيلِ يَأْمُرُهُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَاهُمْ عَنِ الْمُنْكَرِ وَيُحِلُّ لَهُمُ الطَّيِّبَاتِ وَيُحَرِّمُ عَلَيْهِمُ الْخَبَائِثَ وَيَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَالْأَغْلَالَ الَّتِي كَانَتْ عَلَيْهِمْ فَالَّذِينَ آمَنُوا بِهِ وَعَزَّرُوهُ وَنَصَرُوهُ وَاتَّبَعُوا النُّورَ الَّذِي أُنْزِلَ مَعَهُ أُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ ـ

الاعراف،الآية(۱۵۷)

محترمومسلمانانوزموږاوستاسي دسترپیغمبر حضرت محمد صلی الـله تعالي عليه وسلم یوفرق له نورونبیانواورسولانوڅخه دلوړعظمت اودلوړمقام په اعتبارداوو  چي له حضرت آدم علیه السلام  څخه بیاترعیسي عليه السلام پوري له هرنبی څخه الـله پاک ټینګ  عهداووعده ددې کاراخستې وه چي که حضرت محمد صلي الـله تعالي عليه وسلم مبعوث اونبي سواوته ژوندي وې نوبه پرده باندي ایمان راوړې،اودارنګه  الله پاک وهرنبي ته داحکم کړۍ ووچي ته به له خپل امت څخه هم په دې باره کښي ټینګ  عهداخلې چي که محمدعلیه السلام ستاسي په  عهدکښی نبي سونو تاسي به پرده باندي ایمان راوړئ،

لکه چي له حضرت علي اوعبدالله ابن عباس رضي الله عنهم څخه دآل عمران د۸۲،۸۱ مبارکو ایاتوپه تفسيرکښي په همدغه ډول روايت راغلئ دئ ـ

ایاتونه دادي

وَإِذْ أَخَذَ اللَّهُ مِيثَاقَ النَّبِيِّينَ لَمَا آتَيْتُكُمْ مِنْ كِتَابٍ وَحِكْمَةٍ ثُمَّ جَاءَكُمْ رَسُولٌ مُصَدِّقٌ لِمَا مَعَكُمْ لَتُؤْمِنُنَّ بِهِ وَلَتَنْصُرُنَّهُ قَالَ أَأَقْرَرْتُمْ وَأَخَذْتُمْ عَلَى ذَلِكُمْ إِصْرِي قَالُوا أَقْرَرْنَا قَالَ فَاشْهَدُوا وَأَنَا مَعَكُمْ مِنَ الشَّاهِدِينَ (۸۱) فَمَنْ تَوَلَّى بَعْدَ ذَلِكَ فَأُولَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ (۸۲)، ـ آل عمران،

البداية والنهايه ،ج۶،ص۷۲۹ـ

محترمووروڼو په تورات کښي چي زموږاوستاسي دګران پیغمبر کوم صفتونه راغلي وو نودهغوۍ له جملې څخه یوه برخه په دې شرحه وه

عن عطابن يسار قال ،لقيت عبدالله بن عمرو،فقلت ،اخبرني عن صفة رسول الله صلي الله عليه وسلم  في التورات،فقال اجل والله انه لموصوف  في التورات  ببعض صفته في القرآن(يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِنَّا أَرْسَلْنَاكَ شَاهِدًا وَمُبَشِّرًا وَنَذِيرًا)الاحزاب آية ۴۵ـ

وحرزا للأميين  انت عبدي ورسولي سميتک المتوکل ليس بفظ ولاغليظ ولاصخاب بالاسواق، ولايدفع سيئة بالسيئة ولکن يعفو ويغفر ولن اقبضه حتي اقيم به الملة العوجاء ان يقول(لااله الا الله)  وافتح به اعينا عميا وآذانا صما وقلوباغلفاـ   البخاري والبيهقي  واللفظ له وروانحوه احم‍د ، کذافي البداية والنهاية ج۶ ص۴۳۴ ومدارج النبوة ج۱ص۹۵ـ

يعني له عطابن يسار  څخه روایت دۍ چي ز ه له عبدالله بن عمروسره ملاقي سوم

نوماورته وويل چي خبرکړه ماله هغه صفت څخه درسول الله صلی الله تعالي علیه وسلم کوم چي په تورات کښي راغلئ دۍ ده ورته و ويل چي هو،قسم په خداۍ دئ  چي دده صفت سویدئ په تورات کښي په دې ډول چي بعضي دهغه صفت په قرآن کښي هم مذکوردۍ،،

پخوړاوخلاصه دمذکوره عبارت بې له رعایت څخه دلفظي  ترجمې داده   چي دنبي عليه السلام په تورات کښي په دې ډول صفت سويدۍ چي حضرت محمد صلی الله عليه وسلم دالله پاک  داسي بنده دئ چي نبي دئ،رسول دۍ اوشاهداوګواه دئ يعني دقیامت په ورځ کښي پرخلګوباندي اوزیرۍ کونکۍ دۍ ونېکانوخلګوته په جنت سره اووېره وونکۍ دۍ دبدانواوکافرانوله عذاب څخه دالله  پاک اودغه مُحَمد به پنااوساتنه وي لپاره  دامیانو چي مراد ورڅخه عرب قوم دئ، اودَيْ دالله پاک داسي خاص بنده دۍ چي هيڅ مثال ئې نسته،اودَيْ دالله پاک رسول دۍ وټول مخلوق ته ،اودََيْ الله جل جلاله   په متوکل سره نامداره کړیدۍ ځکه چي دۍ به پرالله پاک باندي په اعلي درجه سره توکل کوونکۍ وي اودَی به تُندخویه اوسخت زړه نه وي اونه به په بازاروکښي ډېرګرځېدونکۍ اونه به اوازپورته کوونکۍ وي اودارنګه محمد (صلي الله تعالي عليه وسلم)به داسي شخصیت وي چي څوک بدورسره وکړي نودَي به ددغي  بدۍ بدله په بدي سره نه ورکوی بلکي   دبدۍ بدله به په نيکي سره ورکوي او عفوه او بخښنه به کوي اوترهغه پوري به محمد په دنيا کښي  ژوندۍ پاته وي چي الله پاک په ده سره کج اوکوږ ملت اودين دخلګو سِېده کوي په دې ډول چي خلګ و وايي چي، لااله الالله، اوپه محمد سره به الله پاک هغه سترګي خلاصي اوبېنا کړي کومي چي له حق څخه ړندې وي  او دارنګه به په ده سره الله پاک هغه غوږونه خلاص کړي کوم چي دحق له اورېدلو څخه کا ڼه وي اودارنګه به په ده سره الله پاک هغه زړونه خلاص کړي کوم چي دجهالت اوضلالت اودکفرپه پردو کښی وي اوله حق څخه ناخبره وي ،
والسلام ومن الله التوفيق
په دې اړه نوربيا. . .

حضرت محمد صلي الله تعالي عليه وسلم   وپېژنۍ (۲) برخه

علامه محمدمعين الدين ابوالفضل،کان الله له ودامت برکاته،

نحمده ونصلي علي رسوله الکريم امابعدفاعوذبالله من الشيطان الرجيم ،بسم الله الرحمن الرحیم

لقد جاءکم رسول من انفسکم عزيز عليه ماعنتم حريص عليکم بالمؤمنين رؤف رحيم،

وایضا قال الله تعالی ( وما ارسلناک الا رحمة للعالمين ) وايضا قال (يعرفونه کمايعرفون ابنا ءهم )الآية

قدرمنو اوعزتمندو مسلمانانو ورڼو غواړم چي ځموږ اوستاسی دګران پيغمبر اورسول صلی الله تعالی علیه وسلم   حالات اخلاق اود ده مبارک دنسب مبارکه شجره اود ده مبارک سېرت چي د ده مبارک له ولادت څخه بيا د ده مبا رک تر وفات پوري د ده پر ټولو صفاتواوشئوناتو باندي حاوي اومشتمل دۍ په پښتو ژبه کښی په داسي ساده اوعام الفهمه عبارتونوکښی وتاسی محترمو ته بيان کړم چي هرڅوک به انشاألله په ډېره اسانی سره فايده ورڅخه اخيستلاۍ سی  اوهره خبراوهربيان به سره له ډېروصحيحومأخذونو اودليلونودرته ذکر کيږي اودابه انشاءالله العزيز داسلام دپيغمبردمبارک سېرت په جديداونوي لباس کښی   داسی يوه مجموعه وي چي سارۍ به نه لري اودغه لړۍ به په خپلوبېلابېلو برخوکښی ترهغه پوري انشاءلله دوام لري  چي دحضرت محمد صلی الله عليه وسلم دحالاتو صفاتو اوسېرت دسلسلې مهم اوعمده بحثونه ختميږي ،الله پاک دي ځموږ دغه زيار دخپلی رضا اوځموږ دګران رسول دخوشحالۍ اود ده دحق د اداکولو سبب راته وګرځوي اوالله پاک دي د دې کار وموږته جميل توفيق راوبخښی اوله هر قسم عوائقواوموانعو څخه دي الله پاک موږ محفوظ ولري ،څرنګه چی ددغی لړۍ دغه اوله برخه صرف وتاسي ته دبشارت اودزېری درکولوپه خاطرده اومطلب به له دوهمي برخي څخه انشاءالله شروع کيږي نوپه دې وجه اوس ددې برخي په اخیرکښي  داسلام دپیغمبر صلی الله تعالی علیه وسلم دمبارک شخصیت په اړه یوه خبردرته ذکرکوم ـ

محترمووروڼو زموږاوستاسي ورسول (عليه الصلوةوالسلام) ته اول اوآخرویل کيږي دده له مبارکونومو څخه یونوم اول دئ اوبل نوم ئې آخِردئ چي بل هیڅ نبي اوپیغمبردغه نومونه نه لري ـ

اول  چي وده مبارک ته  ویل کیږي  داله مختلفووجوڅخه، اوله وجه ئې داده چي دده مبارک نور ترټولومخلوقاتوله مخه الله جل جلاله   پیداکړیدئ ،لکه چی په یوه مبارک حدیث کښي  راغلي دي  چي (اولُ مَاخَلقَ الله نورِي) یعنی اول دهغه چی پیداکړیدي  الله تعالی هغه نورځمادي ـ

اودوهمه وجه ئې  داده چي لکه څرنګه چي نبي علیه السلام اخِرنبی دئ دارنګه اول نبي هم دئ ،لکه چی په حدیث شریف کښي راغلي دي،(کنت نبیاواِن آدمَ لمنجدلٌ في طینته)

ددې خبري مکمل تفصیل به په خپل ځاۍ کښي انشاءالله درته راسي

دريم له دې وجي دَیْ مبارک دمیثاق دورځي اول مجِیب اوجواب ورکوونکۍدئ هغه وخت چي الله پاک دآدم علیه السلام له ملاڅخه دسرومېږیانوپه مثل ټو انسانان راوایستل اوورته وې فرمایل چي (الست بربکم) يعني ایانه یم زه رب ستاسي،نودالله پاک ددغي خبري په جواب کښي ترټولوله مخه حضرت محمد صلی الله عليه واله وسلم د(بلي) يعني هو  ته زموږ رب ئې   ،لفظ اوکلمه وویله،اودارنګه به د دقیامت په ورځ ترټولوله مخه زموږنبي عليه السلام له قبرڅخه راپورته کيږي،اودارنګه به ترټولوله مخه وده مبارک ته دقیامت په ورځ دسجدې کولواذن اواجازه کیږي،اودارنګه به ترټولوله مخه وده ته دشفاعت اجازه کيږي،اودارنګه به ترټولوله مخه وجنت ته دَیْ مبارک داخلیږي ـ

اوآخِرپه دې وجه دۍ چي په ظاهره په دنیاکښي ترټولونبیانواخيري  نبی دۍ  اوله ده څخه وروسته دقیامت ترورځی پوري بل نبي نسته،حضرت عیسی علیه السلام چی له اسمان څخه راکښته سي نوهغه به هم  دنبي عليه السلام شریعت چلوي اوداداسلام دپیغمبر صلی الله علیه وسلم له عظمتونوڅخه یو بل سترعظمت دئ چي دده دين منسوخ کېدلاۍ نسي اودټولوادیانوناسخ دئ.

،،(انظرمدارج النبوة للشیخ عبدالحق المحدث الدهلوي ج‍ ۱ص‍ ۱)
والسلام ومن الله التوفيق

حضرت محمد صلي الله تعالي عليه وسلم وپېژنۍ (۱) برخه 

المحیط آنټر نیټي پاڼې د یکشنبې په ورځ ولیکل یو غیر مسلمان امریکائی لیکوال او پوه ډاکټر مایکل هارټ وائې زما په اند محمد صلی ا.... علیه وآله وسلم په تاریخ کې یوازنۍ کس دی چې نامه ئې تل پاتې او له دینی او دنیاوي پلوه خورا لوړ شخصیت دی .
ایرنا خبری اژانس راپور ورکړ د نوموړي انټرنيټی پاڼې په وینا ، دغه امریکائی پوه زیاتوي ، ما حضرت محمد صلی ا... علیه وآله وسلم د هغو غوره شخصیتونو د لیسټ په سر کې راوستی دی چې په نړۍ ئې کې په ټولو زمینو کې ډیرې اغیزې درلودلي دي . هغه ړاسې شخصیت دی چې په نړۍ کې ئې د یوه ترټولو لوي دین بنسټ کیښودهّ. او دنړۍ په یوه خورا لوي سیاسی رهبر بدل شو اوس د هغه د مړینې له کابو څوارلسو پیړیو له تیریدا وروسته هماغه راز پیاوړي اغیزې لری . ډاکټر هارت وائی له دیني پلوه داسې ښکاري حضرت محمد (ص) د تاریخ په اوږدو کې د بشر پر نسل ډیرې اغیزې لری هماغه ډول چې حضرت مسیح (ص) درلودلي خو حضرت محمد له حضرت عیسی مسیح سره فرق لری ځکه حضرت مسیح له دې زیات چې دنیائی رهبر شي دینی رهبر ؤ په حقیقت کې که د اسلام د پیغمبر اسلامی فتحې په نظر کې ونیسو ،نو هغه په نسلونو کې ترټولو لوي سیاسی رهبر دی . ډاکټر مائیکل هارت جوتوي چې عربان هیڅکله دومره نه شول پراخیدلی او دغه ډول اسلامی امت ئې نه شو درلودلی اوکه هغه صفتونه چې د اسلام په پیغمبر کې ئې وینو ، نه وائ ، د عربی هیوادونو دغه ډول پراخوالی ناممکن ؤ .

ډاکټر مائیکل هارټ وائی حضرت محمد د بشریت په تاریخ کې خورا لوي سیاسي رهبر دی

تر لك زيات پيغمبران دي
ريزه خوار د ده د خوان دي
په هر شان محمد ستايه
خو يو خداي ورته مه وايه
(خوشحال بابا)
په نړۍ كښې د خارق العاده ښكلاوو ښودل كوم اسان كار نه دى . خو له هغې هم سخت كار د هغو سترو شخصيتونو د شخصيت انځورول دي چي د پنځون خالق هغوئ د انسانانو د لارښوونې لپاره زيږولي دي . كوم ليكونكى چې ددغه ډول كسانو انځورول غواړى د هغه چا په څير دى چې په يوې وړي اّينې كښې د بي پايه سمندر ځاي كول غواړى . هغه څه چې په دغه نوې لړۍ كښې مو ستاسو لپاره تيار كړي دي د يوې اوږدې شپې كيسه ده چې په افق كښې د رڼا په ځليدو سره په روښانه سهار بدله شوه . د هغه چا د ژوند كيسه ده چې ډير كسان يې هدايت كړل او پيړۍ پيړۍ يې د پيښو په څپو كښې پر مخ بوتلل . همدا اوس هماغه بيړۍ د وخت په اقيانوس كښې لامبو وهي او د (لا اله الا لله ) بيرغ يې په سر رپيږي او( محمد رسول الله) يې په هماغه شان او عظمت سره هدايت په لاس كښې لرى كه صورت د محمد نه واي پيدا
پيدا كړي به خداي نه وه دا دنيا
كل جهان د محمد په روي پيدا شو
محمد دي دتمام جهان پيشوا
په يقين سره هر چا د خداى (ج) د وروستي پيغمبر نوم محمد (ص) ډير اوريدلى دى او د هغه د دين په باب يمعلومات لرى . مليونونو كسانو د هغه اّسماني كتاب تلاوت كړى دى او له هغه څخه يې ګټگه اخيستي ده . په عين حال كښې په پرله پسې كلونو كښې ځينو بدغواړو او ګټه غواړو هڅه كړي ده څو ددغه ځلانده لمر څيره داغي وښيي . خو له رازونو په دغه ډكه نړۍ كښې هيڅ يو عاقل نشته چې د الهي پيغمبرانو غږ يې نه وي اوريدلاي او د بشر په پرمختګ او تمدن كښې يې د هغه د اخلاقو رول نه وي ليدلاي .
له هغه ځايه چې اّسيا ، افريقا او اروپا له يوه بل سره يو ځاي كيږي داسي پيغمبران پيدا شوي دي چې انسان نيكمرغۍ او ريښتونولۍ ته وربللي دي . پينځه پيغمبرانو چې اول العزم بلل شوي دي د نړۍ په ستراتيژيكه جزيره كښې چې نن سبا مينځنآ ختېځ بلل كيږي په بيلا بيلو ژبو يو پيغام رسولى دى او يو هدف يې تعقيب كړى دى او هغه د يوه خداي ستاينه او په تياره نړۍ كښې د عدالت ټينګيدا ده .
د نوح په وخت له درنه توپانه وروسته كله چې د نوح كشتۍ په جودي غره ودريده نو حضرت نوح (ع) او د هغه يو شمير پيروانو اراده وكړه څو نړۍ بيا جوړه كړي اويو ځل بيا تاريخ پيل كړي . له هغه وروسته د حضرت ابراهيم د توحيد غږ په بابل كښې واوريدل شو . موسى (ع) په خپلې له معجزې ډكي امسا سره د فرعونيانو له منګولو د خپل قوم د خلاصون لپاره د ظالم فرعون په لور ولاړ چې خلك يې خپل بندګان ګرځول . له هغه وروسته حضرت عيسى (ع) د غلامانو په چغو او سورو او د بادارانو په مستيو كښې د خداي (ج) د بي پايه مهربانۍ او لطف خبرې وكړى او د وروستي پيغمبر د راتلو زيرآ يې وركړ . او بالاخره كله چې د نړۍ ملتونو او امتونو د نړۍ د بي شميره خدايانو عبادت كاوو او هر ځاي غفلت ، ويره او توهم واكمن وو د خداي (ج) وروستى پيغمبر محمد په مكه كښې وځليده . هغه ډير پاك پيغامونه د انسان په كرامت ، بشري حقوقو او ازادۍ په باب واورول او د عدالت د ټينګولو بيلګه وګرځيده . الله تعالي (ج) ددغه ستر پيغمبر په ستاينه كښې فرمايى :
له تاسو يو پيغمبر تاسو ته درغى چې ستاسو غمونه په هغه سخت دي او ستاسو په هدايتولو ټينګار كوى او د موْمنانو په نسسبت مهربان او روْف دآ . (د توبي سورې 128 اّيت ).
 د اسلام د ګران پيغمبر د شخصيت عظمت په هغو خدمتونو كښې دى چې هغه حضرت بشرې ټولني ته كړي دي . پيغمبر د حكيم ، مدبر، توانمن ، او قادر خداى په پيژندلو سره بشر د شرك ،. الحاد ، بت پرستۍ جادو او خرافاتو له زنځيرونو وژغوره . حضرت محمد (ص) د بشر د ژوند له تورتمونو د نور او رڼا په لور لاره پرانيستله او دا يې وښودله چې انسان په حقيقت پسې د تللو او د عقل په رڼا كښې له تورتمونو او ظلمت څخه ژغورل كيږى . هغه حضرت هم له مخالفانو سره په منطق غږيده او د خداى د حكم پر اساس به يې فرمايل :
(اآ پيغمبره ووايه تاسو خپل دليل راوړئ )
اوس په دغه متمدنه نړۍ كښې په نويو ټاټوبو كښې د اسلام له پراختيا او په زړونو كښې د هغه له خپريدو ويره ددې سبب شوي ده يو شمير خلك د اسلام ګران پيغمبر او د هغوئ د شخصيت په شان كښې سپكاوآ وكړى . دغې ناوړې رودې په 2006 م كال كښې نوي بڼه وموندله . په دغه لړ كښې ځينو لويديځو رسندويو د خپلو حكومتونو په مرسته په پلان او هدفمن ډول هڅه وكړه چې له اسلام او پيغمبرانو څخه غير حقيقي او ورانه څيره وړاندي كړي . كه څه هم له دغه دسيسو وروسته مسلمانان ځيږ او تاوتريخجن معرفي شول خو د دې په مقابل كښې د اسلام او د اسلام د ګران پيغمبر د پيژندلو لپاره خلك ليواله شول . ميرمن كارن ارمسترانګ چې يوه انګريزۍ او غير مسلمانه محققه ده يو له هغو ده . هغې د اسلام ګران پيغمبر ته د سپكاوې د زياتيدا په تيره بيا د سلمان رشدي لخوا له سپكاوي وروسته د محمد په نامه كتاب وليكه . نوموړي د خپل اثر د ليكلو دليل له اسلام څخه دفاع او د اسلام په باب د لويديځ د مسيحيت د ذهن روښانه كول وبلل او ويي ويل اوس مهاله لويديځ انسان بايد د حضرت محمد (ص) له تعاليمو په دغه رنګينه نړۍ كښې د ځان د هدايتولو لپاره مهمي مسئلي زده كړى.
د 2001 م كال د سپتامبر د 11 نيټي له پيښې او په پيغمبر او اسلام د حملو په زياتيدو سره ميرمن ارمسترانګ چې خپل كتاب يې له دې مخكې ليكلآ وو د خپل كتاب سريزه بيا وليكله . نوموړې په دغه سريزه كښې دغه تاوتريخوالې له اسلام اود پيغمبر له روح سره په تضاد كښې بللي او وايي د اسلام ټكى چې د خداى په وړاندي د تسليميدو په معنى دى له سلامتيا اخيستل شوآ او د سولي په معنا دى . د حضرت محمد (ص) عملي كړچار هم په دغو دوو اصولو ولاړ وو. حضرت محمد (ص) چې كله خپله دنده پيل كړه نو وينه تويونه ، كينه او كسات اخستنه چې د جاهلت د پړاوو دود وو ختم كړل . هغه حضرت په دقت او هوښيارۍ سره حالات خ جاجول او د خپل وخت له خلكو له پوهې زيات يې د هغو پوښتنو ته مناسب ځواب وركاوه . ميرمن ارمسترانګ زياتوي . د حضرت محمد (ص) درست ژوند ددې ښودنه كوى چې مونږ له هر څه زيات بايد ځان غوښتنه ، نفرت او د نورو په عقايدو د سترګو پټول له ځانه لرې كړو . په دغه ډول حالاتو كښې د نورو خلكو تر څنګ د استوار او ډاډمن ژوند لپاره فضا برابرولاي شو . هغه نړۍ چې بشريت له هر ډول ظلمونو او كړاوونو ليرې پكښې هوسا ژوند كولاي شي .
له متعال خدايه غواړو چي مونږ ته دا توفيق راكړي د نړۍ د غوره او ستر شخصيت په ژوند فكر وكړو . اوس ددې وخت را رسيدلى دى چې نړيوال ددغه لوړ انسان حقيقي څيره وپيژني او بي له شكه د هغه لوړو تعليماتو ته ضرورت لرى . د ايران باچا خسرو پرويز په خپل فيروزه نشان تخت ناست وو ، د هغه دتخت په خواكې زرين او له ستورو ډك باچاهى تاج پروت وو ، ناڅاپه د جنګ د نغارې په شان يو اواز دفضا ارامښت او چوپتيا ماته كړه او د مر مرو د كاڼو ټوټې له ماڼگۍ جدا شوي او د ساتندويو چغو په محل كښې انګازې وكړي .

محمد (ص) د بشريت ژغورونكى دوهمه برخه

بسم الله الرحمن الرحيم
د ايران د اسلامي انقلاب د ستر لارښود حضر اّيت الله العظمى سيد على خامنه اى لخوا د پيغمبر اكرم (ص) په نوم د 1385 هجرى لمريز كال سينګارول لكه څرنګه چې په نړيواله او سيمه ايزه او د ايران په سويه بدلونونو ته پام سره دى .
د اسلام د ګران پيغمبر حضرت محمد (ص) سپيڅلې شان ته په تيره بيا په اسلامي نړۍ كښې د نړى د عمومى افكارو ، مسئولانو او عمومى خلكو ته په ډيرنده پام كښې داساسي الزاماتو او ضرورتونو د شتون او د هغه مبارك له وجود څخه د ځانګړو امتيازاتو او ګټو پورته كولو بيانونكى دى .
هغه پيغمبر چې د رهبرۍ د ستر مقام په تعبير د تاريخ په اوږدو كښې د درستو الهي انبياوو د فضيلتونو يوه بشپړه ټولګه او د كائيناتو ځلانده ستورى دى . په دغه مينځ او مان كښې له دې اقدام څخه د رهبرۍ د ستر مقام هدفونو ته پام په دوو ډګرونو كښې ډير ضرورى دى .
1- كورنۍ سويه : داسې ښكاريږى د ايران په مهمو مسئلو كښې د خلكو پراخ ګډون او ملى يووالې بڼى موندنې او پياوړتيا ته په پام سره با استعداده ، ولوله ناك او هيله من ځوانان او كار ته چمتو خلك له هروخته زيات اوس د هيواد د چارو د پرمخ بيولو او چټكولو لپاره د چلند يوې مناسبې بيلګې او له هغې ګټې پورته كولو ته اړتيا لرى ، څو له دې لارې په بيلا بيلو ډګرونو كښې د مادى او معنوى پرمختګ له لوړو خپل واټن كم كړاي شى او له مخ په وړاندې دسيسو او پيښو سرلوړې راووځې .
د اسلام د ګران پيغمبروجود چې يوه بشپړه او چمتو بيلګه ده لار پرانيستونكى كيداي شى او مونږ په سمه لاره هدايتولاي شي . له يوې خوا د اسلام د ګران پيغمبر حضرت محمد (ص) د درسونو بيا ويلو ته ضرورت لرى او له بلې خوا د ملت او حكومت د روانو پروګرامونو او د ژوند په درسونو د هغو بدليدا ضروري ده .
په دغه مينځ او مان كښې دنبوي مكتب اساسي درسونو منجمله ښو اخلاقوو مقاومت هاو استقامت ته پام چې بې له شكه لومړنى يې د دوهمې سريزه ده دوه برابره ضرورت لرى چې د خلكو او مسئولانو لپاره به په يوه كلتور او علمې رويى د هغو بدليدا ډير رول ولرى . په دې كښې كوم شك نشته دى چې د اسلام د ګرام پيغمبر حضرت محمد مصطفى (صل الله عليه و اّله و سلم) ځانګړنو په تيره بيا اخلاقي عنصر ته پام په دي معنى نه دى چې زمونږ ټولنه له اخلاقي خصلتونو ليرې شوي ده او اخلاقي مكارمو ته بيرته ستنيدا ته اړتيا لرى . بلكه په دې دليل چې اسلامي ايران چې په ننۍ نړۍ كښې د اسلامي حكومت جارچى او د اخلاقو او اسلامي ټولني يوه بيلګه ده په نړيواله او د خپلې ټولنې په سويه د اخلاقي مكارمو پياوړتيا ته ضرورت لرى .
هغه نړيواله ټولنه چې د بىاخلاقو سياستوالو تر سختو سياسي لوبو ، زوروينو ، قدرتمداريو ، بى عدالتيو او دباوو لاندي ده . په عين حال كښې د اسلام د ګران پيغمبر حضرت محمد مصطفى (صل الله عليه و اّله و سلم) له وجوده مطلوبه استفادهْ ددې په ترڅ كښې چې د ځان جوړونى اصل ته له هر څه زيات پام ته ضرورت لرى په بيلا بيلو څانګو كښې د مسئولانو او خلكو لپاره د علمى لارو چارو د كارولو او له تيرو تجربو استفادې ته اړتيا لرى څو ښه ګامونه واخيستلاي شي .
2- په نړيواله او سيمه ايزه سويه : داسې بريښې د اسلام د ګران پيغمبر حضرت محمد مصطفى (صل الله عليه و اّله و سلم) په نوم د روان كال نومول د اسلام د سپيڅلي دين ، پيغمبر او اسلامى نړۍ په نسبت د نړيوال صهيونيزم او د نړيوال قدرت د مركزونو د اقداماتو او دسيسو او شيطانتونو ته په پام سره د‌ى . په دې سربيره چې په دي وروستيو كلونو كښې د اسلام د حقيقي څيري دداغې كولو لپاره په نړيوال صهيونيزم پورې اړوندهْ ډلو، رسندويو او لويديځوالو لخوا ډيرې هڅې شوي دي . او د نړيوالي سلطي نظام هم د مسلمانو ملتونو زيرمې او برخليكونه خپل هدف ګرځولي دي او په اسلامي هيوادونو يې كلتورى ، سياسي او اقتصادي يرغلونه خپله اجنډا ګرځولى ده .
د لويديځ د ډله ايزو رسندويو لخوا د اسلام د ګران پيغمبر په شان كښې پلان شوي سپكاوي وښودله چې د اسلامي نړۍ د كمزورى كولو او په هغې د دباوو اچولو لپاره پټې او ښكاره هڅې روانى دى چې اصلي چورليز يې د درز اچول دي . له دې امله د اسلام د ګران پيغمبر حضرت محمد (صل الله عليه و اّله و سلم) په نوم د روان كال نومول چې د ايران د اسلامي انقلاب د ستر لارښود په تعبير سره په نړيوالو سويه د هغوئ وجود د درست اسلامي امت او مسلمانو ملتونو د عقايدو او عواطفو د پيوند ټكى دى .
تمه كولاي شو چې اسلامي نړۍ په تيره بيا بهرنۍ او كورنۍ ډله ايزې رسندويې ، نظرخاوندان ، پوهان او حكومتونه د اسلامي نړۍ د اوسني موقعيت په سم درك سره د اسلام د سپېڅلي دين د حقيقتونو او د اسلام د ګران پيغمبر حضرت محمد (صل الله عليه و اّله و سلم) د بى ساري شخصيت چې د سولي او دوستۍ پيغمبر د‌ ى په بيانولو او د عدالت ، او معنويت تږې نړۍ ته د هغه د ورپيژندلو لپاره دوه برابره هڅې وكړى او د اسلام د دښمنانو د دسيسو ، تحجر او خرافاتو لارې وتړي .
په دې هيله چې ددې شاهدان واوسو چې نړيوال په حقيقي ډول د اسلام ګران پيغمبر حضرت محمد (صل الله عليه و اّله و سلم) وپيژنى او يوه ه ورځ ووينو چې ډله ډله خلك د اسلام دين منلو ته مخه كړى او دا يوه الهي ژمنه ده چې فرمايى :
اِذَا جَاء نَصْرُ اللَّهِ وَالْفَتْحُ * وَرئيْتَ النَّاسَ يَدْخُلُونَ فِي دِينِ اللَّهِ اَفْوَاجًا * فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَاسْتَغْفِرْهُ انَّهُ كَانَ تَوَّابًا

محمد (ص) د بشريت ژغورونكى لومړۍ برخه

پيغمبر صلی الله علیه وآله وسلم

په تیره برخه کې مو اشاره وکړه  چې د اسلامي ژوند په طرز کې  انسان  یوازې نه پریښودل کیږي او یوازیتوب یو غندلی څیز دی  او داسلام ډیر عبادتونه په دې ډول دي  چې په ګډه ترسره کیږي  او د وګړو تر مینځ د مینې محبت او یووالي سبب ګرځي. سره له  دې اسلام  له خپل رب سره د انسان د خلوت او راز و نیاز کولو لپاره هم ځینې فرصتونه په نظر کې نیولې دي  دغه خلوت په حقیقت کې یوازیتوب نه دی  بلکه   له خپل محبوب  سره د انسان د لا زیاتې مینې او  عشق لپاره ځینې فرصتونه دي ،  له خدای تعالی سره خلوت د انسان لپاره ډیر ښه فرصت دی چې  د مادي ژوند په  شورماشور کې ډوب انسان  ځان بیا مومي   یو څو شیبې له خپل پالونکي سره  خلوت وکړي او  دخدای د مینې او رحمت له بې پایه سمندر سره یو ځای شي . انسان په دغه خلوت کې  خپل اخلاق او اعمال  جاجولی شي  ځان پیژندلی شي او د ځان پیژندلو په رڼا کې  خپل خدای پیژندلی شي. ×××× دخدای ګرانو استازو  او پیغمبرانو هم د خپل  برکتناک ژوند په ځینو برخو کې  له خپل رب سره راز و نیاز او خلوت کړی دی .  لوی عالم علامه مجلسي  په بحار الانوار کتاب کې راوړې دي  چې حضرت سلیمان علیه السلام  به مسجد الاقصی کې  اوږده  موده  خلوت کاوه . هغه حضرت ته به یې ډوډۍ او اوبه وروړلې او هم  هلته به یې  عبادت کاوه . حضرت مریم بي بي هم   کله چې د خدای  پرښته ورباندې  نازله شوه  له خلکو یې ځان ګوښه کړ  او خلوت یې غوره کړ چې په یو تش او خلوت ځای کې  له  هر ډول فکرونو لرې له خپل پالونکي سره راز ونیاز وکړي . له همدې امله یې د  بیت المقدس ختیځ چې  ښآیی زیات کرار او مناسب ځای و د  ځان لپاره  خوښ کړ. د حضرت موسی علیه السلام په ژوند کې هم  سره له دې چې دوي د امت د هدایت لویه دنده په غاړه لرله  خو یوه موده له خلکو لاړ او  له خپل محبوب سره دخلوت کولو لپاره  یې ځان طور غره  ته ورساوه  او وې فرمایل :  ای پالونکیه ! ځان مې تاته رسولی دی چې له ما راضي شې.(طه، ۸۴) ××× د خدای په یاد کې د تمرکز او مداومت یوه  مهمه لاره داده چې  انسان  د ځان او خدای تر مینځ د راز ونیاز لپاره  ځینې وختونه بیل کړي  . نو ځکه  کله چې د پیغمبرانو او الهی ولیانو په  تیره بیا د رسول الله مبارک (ص) ژوند  ته ګورو ،  په دې خبره رسیږو  چې  دغو لویو شخصیتونو   له یوازیني خدای سره  راز ونیاز لپاره ځینې فرصتونه  بیل کړې وو.  په غار حرا کې د پیغمبر عبات  د دغه سپیڅلي او نوراني  ارتباط ډیره ښه بیلګه ده   پیغمبر اکرم د جاهلیت په هغه زمانه کې چې  فساد او اخلاقي  پریوتا په اوجې کې وه  د دغه غار په یو  ګوټ کې  له خپل معبود سره د زړه خواله کوله  او عبادت او تفکر به یې کاوه . ×××× له خدا ی سره انس  یو لوی الهی نعمت دی  چې  یوازې ځینو خاصو بندګانو ته حاصلیږي. له  همدې امله خدای تعالی ته « انیس المومنین»  هم ویل شوې دي . له خدای سره دخلوت لپاره د اسلام یو ډیر ښکلی تعلیم «اعتکاف» دی. اعتکاف  د عبادت لپاره په جومات کې  پاتې کیدلو ته وایي چې لږ تر لږه وخت یې درې ورځې دی  او  شرط یې د روژې نیول او  د ځینو دنیاوي  خوندونو پریښودل دي.  اعتکاف د  روح د  صیقلولو او  له یوازیني خالق سره د مینې پیدا کولو لپاره   ډیر  مناسب فرصت دی او په حقیقت کې   له دنیاوي تعلقاتو د سترګو پټولو او  خدای ته دپناه وړلو په معنا دی .  ډیر عبادتونه لکه  مستحبي لمونځونه او  د دعا او قرآن تلاوت هم  په یو ډول  له پالونکي سره  خلوت کول دي  او  خالق او مخلوق تر مینځ د یو پل په شان دي  چې په دې مینځ کې  بیا تهحد یا د شپې لمونځ  د شپې د چوپتیا او   د  نورو له نظرونو د لمونځ کوونکي د پناه کیدو په وجه ځانګړی اهمیت لري. ×××××××××××××××××××××××××××××××××××××××××××××××××××××××××××××× ټولو الهی دینونو  ټولنیز ژوند ته د انسان د هڅولو  ترڅنګ  څو شیبې  له خدای سره د خلوت کولو لپاره هم په نظر کې نیولې دي . دا ښیي  چې  انسان تر کومه حده دغه فرصت ته اړتیا لري  چې  ددنیا له مادي فکرونو او اندیښنو لرې شي.  دانسان و جودي جوړښت په دې ډول دی چې  له نورو سره د اړیکوپه وخت  له روحي ، نفسیاتي ، اخلاقي او   عملي نظره له نورو اثر اخلي  او کله کله له ناوړه کسانو سره اړیکي   د انسان ارامښت او کرار له مینځه وړي او له خدای  سره د هغه د ارتباط مخه نیسي.  انسان دې ته اړتیا لري چې  یو څو شیبې  د نورو له سترګو لرې  له خدای سره خلوت وکړي ، د انس او  مینې  دسترخوان  خپور کړي  او خپل رب ته په مینه او عشق سره مخ واړوي.  ځکه  چې پالونکی ذات تر بل هر چا په خپل بنده زیات مهربانه دی . د خپل بنده غږ اوري  او ځواب ورکوي  او هیڅ کله یې بې پناه او یوازې نه پریږدي  دغه روحاني خلوت د انسان لپاره تر بل هر څیز زیات خوندور دی . ××××× بې له شکه خلوت  کول او  له خپل رب سره  راز ونیاز  د انسان په ژوند  مهمې اغیزې لري . ذکر کوونکی انسان همیشه احساس کوي چې  د نړۍ تر ټولو  د لوی طاقت  پام ورته اوړیدلی او ورسره مینه کوي .  نور  نو په هغه مشکلات او غمونه غلبه نه شي کولی . له بلې خوا هغه په دغه روحیې سره کولی شي  د زمانې په ناخوالو برلاسی شي  او په ژوند کې ترقۍ  او ودې ته  دوام ورکړي. څوک چې دخدای په یاد کې وي  حتما یې خدای  مرسته او ورته هدایت کوي  غمونه یې لرې کوي او په ستونزو کې یې بیله نه پریږدي. الهي سالکان، د خدای جلال او جمال ته  رسیدل  او پیژندل یې  له خدای سره د  خلوت په  سیوري کې ممکن ګڼي. خدای تعالی هغو کسانو ته خاص نظر لری چې  له هغه سره په خلوت کې او دراز و نیاز او لمنځ لپاره  ناست وي .  که یو انسان دغه مرتبې ته ورسیږي  نور نو د  ژوند  په چارو کې حیرانه او لالهانده  یا خوار او بیچاره نه پاتې کیږي.  او همیشه  یوه رڼا له هغه سره وي چې د ژوند په ټولو پړاوونو کې ورته لاره ښیي او مرسته یې کوي. ××× کله کله  د خلوت کولو  په مفهوم کې  له دې امله چې  صحیح درک ورځنې نه دی شوی ، افراط شوی دی .  د اسلام دین خلوت ګزیني او ګوښه توب  د خپلو پیروانو لپاره د یوې همیشنۍ طریقې په توګه نه خوښوي.  پیغمبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم له ټولنیز ژونده له ګوښه کیدو  سره مخالف وو. په دې ډول چې ځینې اصحاب چې کله له ټولنې او له خپلو کورنیو لرې  شول او ځانونه یې ګوښه کړل ، دخدای رسول ملامته کړل او له  هغوی سره له کتنې یې ډډه وکړه . اسلام خلوت ګزیني او  ګوښه والی مني خو  په ځینو شرطونو.  دغه ګوښه توب او له خدای سره خلوت کول  په هغه بڼه کې چې  له ظلم او فساده د لرې  والی یا  په انسان کې  دمعنوي اړخ د پیاوړتیا او  یا د اخلاقي رذالتونو د ختمولو لپاره وي  د اسلام له خوا ښه او خوښ کار ګڼل شوی دی .  له خلکو همیشنی لرې والی او پوره ګوښه توب د اسلام له ځینو دیني تعلیماتو لکه  د جمعې او جمعې د لمانځه ، حج ،  له دیني وروڼو سره له راشه درشه ، د خلکو تر مینځ  له اصلاح ، د مسلمانانو د چارو له سمولو او  صله رحم او داسې نورو  دندو سره  ټکر لري. ××× عزلت او ګوښه توب  ځینې مراتب او پړاوونه لري ؛ کله کله ضروري وي چې انسان  یوه موده له ټولنې ځان څنډې ته کړي . کله کله انسان په ټولنه کې دننه موجود وي خو له مذمومو او بدو  فکرونو ، عقایدو او دودونو  ځان لرې  کوي.  کله ، ضروري نه وي  چې دغه  لرې  والی  له ټولنې د لرې کیدو سبب شي   بلکه  له ځینو کسانو سره د ټولنیزو اړیکو محدودول، د عزلت له مراتبو او  مصداقونو  دي  چې ډير مهم  دي.  د  اوسمهالې زمانې مشهور عارف  او عالم  آیت الله حسن زاده آملي بیانوي چې  له عزت او ګوښه والي مطلب،  له  بد کرداره  او بد ګفتاره خلکو سره   له ناستې پاستې او معاشرته  ډډه کول  دي ، یعنې  باید له ګناهکارو او بې لارو کسانو سره له  ناستې پاستې ډډه وشي  که نه  وي اسلام له صالحانو او اولیاوو سره په همنشینۍ ټینګارکړی دی .

د اسلام له نظره له خدای سره خلوت کول ۲ 

انسان یو ټولنیز موجود دی او د نیکمرغه ژوند دلرلو لپاره له نورو سره داړیکو ټينګولو ته ضرورت لري . د تاندوالي، ارامښت، عزت نفس او امنیت په سیوري کښې د ټولنیزو اړیکو ټینګول دانسان د رواني او نفسیاتي سلامتیا ضامن کیدلای شي . محققانو دغه خبر ه معلومه کړي ده چې دټولنیزو تعاملاتو زیاتیدل تر پنځوس (۵۰) فیصدو پورې د انسان د عمر د زیاتیدا سبب کیږي . خو هغه کس چې کافي ټولنیز ملاتړ نلري او له یوازې توب سره مخ شوی دی  د عروقي، زړه او دسرطان په شان په ناروغیو د ککړیدا له خطر سره مخامخ کیږي او حتی د خپګان، اضطراب او په نشې د روږدید له خطر سره مخ کیږي . دغه راز د امریکا د شیکاګو پوهنتون څیړاندو په یوه (۱)تحقیق کښې معلومه کړي ده د یوازې توب منفي اغیزونه  د   وینې  په دباو، نا سم ویده کیدا ، د عقل د خرابیدا او په  نورو جسمي مشکلاتو کښې راڅرګندیږي . مشکل دا دی چې  لویدیځ په موډرن وخت کښې دانسان فردیت ته په اصالت ورکولو او له هغه په ګټه پورته کولو سره  هغه له یوبل څخه جلا کوي او ټولنیز کیدا ته یوه(۱) بله معنا ورکوي . سینما، پارک ، کیفي ټیریا او دخوشحالۍ مراسم  ټول داسې ځایونه دي چې دموډرن انسان د یوازې توب له کبله ویره او اضطراب  تر یوه حده  جبران کړي . ځکه چې انسان له نورو کسانو سره کیني چې څو شیبې ځان له یوازي توب او تنهاۍ لیرې کړي . خو انسان دګڼې ګوڼې له چاپیریال په لیرې کیدا سره دوباره له اضطرابونو سره مخامخ کیږي . ټیلي ویژن، اینټرنیټ ، موبایل او  نور شیان   د  مناسب ډله ایز ارتباطات درامینځته کیدا اوزارونه دي چې دغه یوازې او تنها انسان ته د فکر کولو او په نتیجه کښې د اضطراب امکان  ورنکړي . د لویدیځو ټولنو په اپوټه په اسلامي ټولنه کښې الفت، مینه او دټولنې د وګړو ترمینځ ژورې اړیکې اصالت لري . اسلام داسې مذهب دی چې هم  فردي او هم ټولنیز اړخ ته پام کوي ځکه چې اسلام په ټولو کارونو کښې انډول او توازن ته ځانګړی پام لري . له فردي نظره انسان چې پوهیږي خدای پاک ج تل له هغه سره دی یوازې توب او تنهايي نه احساسوي . دقران کریم ایتونه په دایمي ډول دینداره کس ته دغه خبره کوي چې یوازې نه یاست او خدای هغه ته ترټولو نږدی دی . داسې ایتونه چې ټینګار کوي  :«.............. خدای د انسان او دهغه دزړه ترمینځ دی .(د قران کریم د انفال سورې څلورویشتم ایت )او مونږ  انسان  ته دمرې له رګ څخه  زیات نږدې یوو .»  ق سوره  څلورویشتم ایت . خدای پاک د قران کریم په نوراني ایتونو کښې فرمايي ای زما بندګانو اوس چې زه تاسو ته تر ټولو نږدې کس یم نو ما یادوئ چې زه هم تاسو یاد کړم . ( دقران کریم د بقرې سورې ۱۵۲ ایت ) دغه راز خدای پاک دقران کریم په یوه بل ایت کښې فرمايي :«هر سهار او مازیګر خپل پروردیګار ځان سره په ویرې او تضرع او په ټیټ غږ سره یاد کړئ .(دقران کریم داعراف سورې ۲۰۵ ایت  ) . او بالاخره خدای پاک فرمايي ای انسانه ایا خدای د خپل بنده لپاره کافي نه دی .؟» دقران کریم دزمر سورې ۳۶ ایت . ایا انسان دقران کریم د ایتونو په تلاوت کولو او په خپل څنګ کښې دمهربان خدای پاک په شتون اعتقاد سره بیا هم یوازې توب احساسولای شي .؟ ارواپیژاندي له پرودریګار سره ارتباط د هیلې ،تاندوالي، ارامښت  او داندیښنې او اضطراب دختمیدا سبب ګڼي . ارواپیژاندي وايي مومن انسان خپل پروردیګار ته د زړه خبرو او مشکلاتو په بیانولو سره دضایت احساس کوي  او دمشکلاتو احساس نه کوي . له ټولنیز اړخه هم په اسلامي ټولنه کښې انسانان له نورو سره د سالمو او سمو اړیکو ټینګولو ته ژمن دي . داسلام په مبین دین  کښې  ټینګار شوی دی چې په خوشروي . تقوا، ډالۍ ورکولو ، دځان منمۍ په پریښودلو، زغم ، د کورنۍ دغړیو په کتلو ، په خبرو کښې په نرمښت، خاکسارۍ ، انصاف او صداقت سره دنورو خلکو زړونه ځان ته جلب کړئ . هغه ټینګارونه چې دقران کریم په روایتونو کښې د ګاونډیانو دحقونو ، د صله رحم ، ددوستانو ترمینځ دغونډو په جوړیدا او دمومنانو په کتنې شوي دي په نورو ځایونو کښې ډير کم لیدل کیږي . دبیلګې په توګه په اسلام کښې ګاونډیان لوړ حقونه لري دیوې کوڅې وسیدونکي په یوې سیمې کښې له وسیدو وراخوا له معنوي او عاطفي پلوه له یو بل سره ارتباط لري او دیو بل په هکله د مسوولیت احساس هم کوي هغوې د خوشحالۍ او غم په وخت دیوبل په څنګ کښې دي او دیوبل له حاله خبریږي . ددغو ښکلیو او ژورو تعلیماتو په بیانو لو سره ویلای شو چې اسلام د دواړو لورو له ژمنو سره یوځاې د ټولنیزو ارتباطاتو او د فرد ترمینځ  د دوامداره اړیکو غوښتونکی دی . یعني په یو  ډول اګاهانه ، معنالرونکي او  له متقابلو مسوولیتونو سره یوځاې  راغونډیدل . هره ورځ دجامع دلمانځه په ترسره کولو ، د جمعې لمانځه په ښه او پرتمین ډول ترسره کولو او د حج دسترو او پرتمینو دستورو په ترسره کولو د اسلام بیا بیا ټینګار ټول په ټولنه او غونډو کښې  شتون او درهبانیت  او تنهاۍ  پریښودو ته داسلام داهمیت ورکولو ښودنه کوي . داډول تعلیما ت په خپله  مسلمان له تنهاۍ او یوازې توب دټولنې غیږ ته ورکاږي . بل مهم ټکی چې د اسلام په لوړو تعلیماتو کښې لیدل کیږي په انسانانو کښې  له نورو خلکو د تښتې  او څنګ ته کیدا دروحیې ختمول دي  . ډاکټر حسن توانایان فرد  « بهره وري در اموزش های نماز نومې کتاب کښې لیکي دحمد په مبارکه سورې کښې موجود فعلونه او دلمونځ ذکرونه ټول  په ګډه داکیږي ..... دا چې وايي پرستش کوو او پرستش نه کوو او وایو مرسته غواړو او مرسته نه  غواړو یعني دلته دجمع ضمیر کارول شوی دی او وحده متکلم ضمیر نه دی کارول شوی او دلیل یې دادی چې مونږ ته رازده کړي په اسلام کښې ټولنه په  وګړو  لومړیتوب  لري . په اسلامي ژوند کښې په هیڅ شرايطو کښې انسان یوازې نه پریښودل کیږي . یوازې توب او تنهايي ښه شی نه  دی . مجردي یا له ملګري پرته سفر، یا دمومنانو غونډې ته بې پامۍ یا دخپلوانو پریښودل او له هغوې سره داړیکو ختمول وغیره وغیره . لمونځ، حج ، جهاد او اسلامي عبادتونه دانسان لوړو درجو ته د رسیدا لپاره یوه وسیله ده . دغه ډله ایز عبادتونه د خلکو ترمینځ د یوزړه توب او مینې درامینځته کولو په لړ کښې دي په دې ډول چې دمسلمانانو ترمینځ اتحاد او پیوستون پیاوړی کوي . البته باید  دغه غلطي ونکړو چې د یوازې توب او تنهاۍ موضوع  خلوت ونه ګڼو . اسلام  چې انسان   په ټولنه کښې شتون او په ټولنیزو فعالیتونو کښې ګډون ته وروبولي له خدای پاک سره د خلوت کولو لپاره فرصتونه په نظر کښې نیولي دي چې په راتلونکي پروګرام کښې به ورباندې غور وکړو .

د اسلام له نظره له خدای سره خلوت کول 1 

ستر علمي او روحاني شخصيت ، علامه محمدمعین الدین ابوالفضل ، افغاني کان الله له ودامت برکاته
 نحمده ونصلي علي رسوله الکريم وعلي آله واصابه اجمعين  . ،مردبایدکه هراسان نشود،،مشکلی نیست که آسان نشود،،
محترموورڼود،الفرج بعدالشدة،کوم چي دقاضي ابوعلي حسن بن ابي القاسم تنوخي متوفي سنه۳۸۴،تصنیف دۍ په ص۱۷۵،کي راغلي دي چي دکرخ په علاقه کښي یوعطاروو چي ډیرامین اومشهورمتدین شخص وو ،دغه عطار یو وقت ډېرپوره وړی سو،دخلګودپوروپه سبب یې دکان وتړَۍ او په کورکښي پټ سواوودعاوو او لمونځوته یې مخ کړ،ډېري دعاوي بې کولې اودحاجت لمونځونهبې کول کله چې دجمعی مبارکی شپه باندی راغله نوبیخی ډیرلمَنځونه یې وکړل اودعاګانې یې وکړې اوروسته  بیده سو دَيْ  پخپله وایې چې رسول صلی الله علیه وسلم مې په همدغه شپه په خوب کښي ولیدَيْ او راته  وې ویل چې دعیسی وزوئ ته چې په دغه وخت کښي وزیرووماامرکړیدئ چې وتاته څلورسوه دیناره درکړي نوهغه دینارونه ورڅخه واخله اوخپل کارپه سم کړه ،عطاروایې چې په دغه وخت کښي پرماباندی شپږسوه دیناره باندی وو کله چې سهارسونوله ځان سره می وویل چې رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمایلی دی (من رآنی فی منامه فقدرآنی حقافان الشیطان لایتمثل بی) ژباړه : چاچې زه په خوب ولیدم نوبیشکه یې زه ولیدم ځکه په تحقیق سره شیطان زماپه شکل نسي کیدلای ........ نوولی وه وزیرته نه ورځم نوراروان سوم کله چې یې ودروازې  ته راغلم پیره دارانونه پریښوولم نوپه دروازه کښي منتظرسوم په داسی حال کښي چې له ډیره انتظاره نفس تنګَۍ سوم اوقصدمې دتللو وکړشافعی چې دهمدغه وزیرانډيوال وواوڅه کمزورَيْ معرفت یې له پخواله ماسره درلودَيْ له درباره دوزیرڅخه دباندی راووتَيْ  ماخپل حال ورته ووایوده راته وویل چې اې سړیه قسم دی وزیرپه تاپسی ګرزی له ماڅخه یې هم ستاپوښتنه وکړه خوزماهیرسواوتاڅوک پیژنی هم نه اواوس یې هم خلګ درپسی لیږلی دی ا وس ته دلته ودریږه فی الحاله دَيْ ورغی ووزیرته اوبیایې زه وروغوښتلم وزیر راته وویل چې ته څه نومیږی ماورته وویل چې زمانوم فلانکَيْ دی اودفلانکي زوی یم ده راته وویل چې دکرخ یې ماورته وویل چې هو وروسته  وزيرراته وویل  چي خداي دي دخیرجزادرکړي  زه تراوسه پوري په تاپسی ګرزیدم قسم دی له ماښامه تردغه وخته پوري مې ستاله وجهی ارامي نه ده کړیې ځکه ماماښام رسول اکرم صلی الله علیه وسلم په خوب کښي ولیدَیْ اوراته یې ویل چې وفلانکی دفلانکی زوی ته چې عطاردی اودکرخ دی څلورسوه دیناره ورکړه ماهم ورته وویل چې مادالله جل جلاله رسول صلی الله علیه وسلم په خوب کښي ولیدَیْ اوراته وې ویل چې ابن عیسی وزیرته ورسه څلورسوه دیناره ماامرورته کړیدی دربې کړي ماچې دا ورته وویل علی ابن عیسی وژړل اووې ویل چې امیدکوم چې دابه درسول الله صلی الله علیه وسلم پرماباندی مهربانی وي بیایې وویل چې ماته زردیناره راوړۍ کله چې دینارونه راوړل سول نووزیرماته وویل چې څلورسوه دیناره درسول صلی الله علیه وسلم دامردامتثال په سبب واخله اوشپږسوه دیناره زماله خوادرته بخشش دي ماورته وویل کوم دینارونه چې رسول الله صلی الله علیه وسلم یادکړي دي  له هغه څخه اضافه نه اخلم ځکه زه په هغه کښي طمع دبرکت لرم بیامې څلورسوه دیناره واخستل بیامې ویوه اشنای ته وویل چې زماټول پورَوړي راخبرکړه قرضدارانوپوره وړو وویل چې ته په دغورُپوخپل دکان بیرته خلاص کړه درې کاله وروسته وموږته زموږپورونه راکړه بیامې دوه سوه دیناره و پوروړوته ورکړه اوپه دوه سوه دیناره مې خپل کاروبارشروع کړاوالله جل جلاله ترقی پسی راکړه .محترمودمشکلاتوپه وخت کي دخپل خالق  دروازه ټکوۍ  اوکه څوک په صداقت سره دخدای دروازه وټکوي نودکرخ ددغه  عطارپه ډول  بې الله پاک مشکل  ورحل کړي،،والسلام ومن الله التوفیق

Author

دعبرت درسونه ( ۲ ) برخه دعطارقصه

دعبرت درسونه ( ۱ ) برخه :
ستر علمي او روحاني شخصيت ، علامه محمدمعین الدین ابوالفضل ، افغاني کان الله له ودامت برکاته .
 نحمده ونصلي علي رسوله الکريم وعلي آله واصابه اجمعين  .
زماګرانودیني اواسلامي وروڼواوخوندو ! هرچيري چي یاست اوهرڅوک چي ياست السلام عليکم ورحمة الله وبرکاته .
 ستاسي دديني اودنيوي ګټو په خاطر مي د « عبرت درسونه » په نامه يوه ډيره ګټََوَره اودغټواوبنيادي معلوماتونولړئ پيل کړه ، خداي پاک دي دمسلمانانودعبرت اوپند سبب وګرځوي اووماته دې الله پاک په دارينوکي احسَنُ الجَزاء راکړي  آمین وَیَرحَم الله عَبدًاقال آمين  .
په دې برخه کي چي مقدماتي برخه ده له نوروڅخه دپنداخیستو په باره کي دمولانا رومي رحمه الله يوه قصه درته ذکرکوم ، مولانا جلال الدین رومي رحمه الله په مثنوي شريف کي فرمايلي دي چي عاقل اوهوښیار سړَيْ هغه دئ چي له بل څخه (چي دیوه ناښايسته عمل په سبب په یوه الهي عذاب مبتلاسي)  پنداوعبرت واخلي او ودې مرتبې ته ځان ونه رسوي چي بل له ده څخه پندپه دې وجه اخلي چي دَيْ د بدعملۍ په وجه په الهي عذاب اخته سي لکه چي فرمائي :
عاقل آن باشدکه ګیردپنداز          مرګ یاران وبلائي محترز   .
په دې اړه مولاناصاحب یوه نادره قصه هم ذکرکړې ده : چي یووخت یوزمرَيْ اویوه ګيدړه اویوشرموښ ( ليوه)  په ښکارووتل چي په نتیجه کي يي یووحشي خر ،  خرګوش  اویوه دانه آهو یاهوسۍ ونيول نوزمرِي وشرموښ ته وویل چي اوس نوددغه ښکارتقسیم اوویش راوکه !
لیوه وویل چي ویش خومعلوم دئ ،داصحرايي خرستا دئ  اوهوسۍ زماده اوسيګئ ( خرګوش)  دګيدړي دئ  ، زمَرِي چي دشرموښ داخبره واورېدله  نو ډېر سخت په قهراوپه غصه سواوپرلیوه باندي راوغورځيدَئ اوپارچه پارچه ئې کړ ؛ ځکه چي دزمري اصلي مقصددا ؤ چي لیوه به ووايي چي زه اوګيدَړه یوشي نه غواړو خراوخرګوش اوهوسۍ درې سره ستادي  اولیوه تقسیم وکړ   .
بیازمرِي وګيدړي ته وويل چی دالیوه خبیث په تقسیم څه پوهيدَئ ته تقسيم  راوکه ، ګيدړي چي فکر وکړ چي تقسیم خو لیوه وکړ نوانجام ئې څنګه سو بایدله لیوه څخه پند واخلم ، نوئې وزمري ته وويل  چي محترمه زه څوک یم چي په ښکار کي  ونډه اخلم دا ټول ښکار ستادئ ، داخر به دڅاښت پرمهال وخورې اوسوئ به  دزوال په وخت کي وخورې اوهوسۍ به ماځیګر وخورې  .
 زمري ورته وويل چي داڅونه پوهي اوعلم درسره دئ ، داعلم دي له چاڅخه زده کړ ؟
 ګيدړي ورته وويل چي داعلم مي ددغه لیوه له پارچې پارچې کوني زده کړ  .
بیا مولانا فرمایلِي دي چي ګیدړي په زرهاؤ شکرونه دالله پاک اداکړل په دې باندي چي زمري له لیوه څخه وروسته له ماڅخه دتقسیم طلب وکړ ؛ ځکه که ئې اول واروماته ویلي وائ  چي ګیدړي !  ته ویش راوکه نوماخوهم ویش کوئ نوپائ به مي دلیوه سوَیْ وائ لکه چي  وايي  :
روبه آن دم بر زبان صد شکر راند       که مرا شير از پس آن ګرګ خواند
ګــــــر مرا اول بــــــفرمودي کـــه نو       بخـش کن اين را که بردي جان ازو
تا شنيدم آن ســـياستـــهائ حــــق        بر قـــــــرون ماضـــــيه اندر ســـــبق
استخوان و چشم  ګـــرګـان عيان        بنـــګريـد و پــــند ګيريد اې مهان     .
و السلام و من الله التوفيق    .
ستر علمي او روحاني شخصيت ، علامه محمدمعین الدین ابوالفضل ، افغاني کان الله له ودامت برکاته

دعبرت درسونه ( ۱ ) برخه :

عرفان او اخلاق

هغه ظلمونه چې د حراموالی دلایل په قران او سنت کې

د ښځو اوچت مقام د نبوي احاديثو په رڼا کې

نارينه باندې لازم دی چې خپلې ښځې او لورګانو ته دديني او اخلاقي مسئوليتونو په ورزده کولو کې خپل ټول کوششونه وکړي ترڅو دناپوهئ تياري له منځه لاړي شي او دپوهې رڼا ئې پر کورنی باندې ( مسلط شی ) اوپه کورنی کې دتفاهم اومحبت او حق شناسی فضا منځته راشي .
الله تعالی فرمائی : (( يا ايها الذين امنوا قوا انفسکم واهليکم نارا وقودها الناس والحجارة ))
(سورة التحريم ايت ٦ )
ترجمه : ای مومنانو تاسې بچ کړئ خپل ځانونه او خپلې ښځې او اولاد د دوزخ دهغه اور څخه چې دهغه خاشاک خلک او تيږي دي .
يعنې خپلو ښځو اواولادو ته صحيح تعليم او تربيه ورکړی داسې تعليم چې ددوزخ داور څخه ددوي دنجات سبب وګرځي چې هغه دقرآن اودسنت علم دی چې دغه دواړو دټولو علومو مرجع او منبع دی .
الله تعالی په بل ايت کې داسې فرمائلی : (( وانذر عشيرتک الاقربين ))
(سورة الشعرا ايت ٢١٤ )
ترجمه : ای پيغمبره خپل نزدې خپلوان د الله دعذاب څخه وويروه.
او په بل ايت کريمه ئي داسې فرمائلی : (( وامراهلک بالصلاة واصطبرعليها ))
(سورة طه ايت ١٣٢ )
ترجمه : خپلې کورنی ته په مانځه باندې امر وکړه ( ای پيغمبره ) او دلمونځ په اداء کولو باندې صبر وکړه .
ددغوټولو ايتونو څخه دا معلومه شوه چې ښځه پرخپل خاوند حق لري چې هغه ته دينی او اخلاقي او فرهنګي ښوونه وکړي او دخاوند دغه کار نکول به دالله تعالی نافرماني ګڼل كيږى او دګناه سبب به وي .
جليل القدر صحابی ابوسعيد خدری رضی الله عنه روايت کوی چه (( قال النساء للنبی صلی الله عليه وسلم غلبنا عليک الرجال فاجعل لنا يوما من نفسک فوعدهن يوما لقيهن فيه فوعظهن وامرهن))
(بخاری جلد ١ صفحه ٢٠کتاب العلم )
ترجمه : نارينه زمونږ په نسبت له تا څخه زيات وخت نيولی دی نو دځان له طرفه يو ورځ مونږ ته وټاکی (دتعليم دپاره) نو رسول الله صلی الله عليه وسلم د هغوی سره يو ورځ وټاکله او ورته ورغی او هغوی ته يې نصيحت وکړلو او په ښو کارو باندې يې ورته امر وکړلو .
همدارنگی جليل القدر صحابيه ام عطيه رضی الله عنه فرمائى(( امرنا رسول الله صلی الله عليه وسلم ان نخرجهن فی الفطر والاضحی العواتق والحيض وذوات الخدور فاماالحيض فيعتزلن الصلاة ويشهدن الخير دعوة المسلمين ))
(رواه البخاري صفحه ١٣٣ جلد ١ ومسلم صفحه ٢٩١ جلد ١ )
ترجمه : رسول الله صلی الله عليه وسلم مونږ ته امر کړيدی چې پيغلې او حائضه او دستر او پردې والا ښځې دوړوکی او لوې اختر دلمانځه لپاره دکورونو څخه وباسو خو حائضه ښځې به لمونځ نه کوي البته د خير او دعوت او تبليغ په مجلس کې به ګدون کوی .
او جليل القدر صحابي عبدالله ابن عباس رضي الله عنهما روايت کوي : (( خرجت مع النبي صلی الله عليه وسلم يوم فطر او اضحی فصلی ثم خطب ثم اتی النساء فوعظهن وذکرهن وامرهن بالصدقة ))
(رواه البخاري صفحه ١٣٣ جلد ١ )
ترجمه : زه درسول الله صلی الله عليه وسلم سره د وړوکې يا لوې اختر په ورځ ووتم نو هغه داختر لمونځ وکړلو او بيا ئې خطبه وويلې او بيا دښځو صفونو ته ورغی نو هغوې ته يې وعظ او نصيحت وکړلو.
او هغوې ته ئې دصدقې امر وکړلو . او جليل القدر محدث عبدالملک بن جريج دجليل القدر تابعي عطاء رحمهما الله نه روايت کوي هغه فرمائي چي جليل القدر صحابي جابر بن عبدالله رضي الله عنه داسې فرمائلی : (( قام النبي صلی الله عليه وسلم يوم الفطر فصلی فبدابالصلاة ثم خطب فلما فرغ نزل فاتی النساء فذکرهن قلت ( القائل بن جريج ) لعطاء اتری حقا علی الامام ذ لک يذکرهن قال انه لحق عليهم ومالهم لا يفعلون ))
( رواه البخاري صفحه ١٣٣ جلد ١)
ترجمه : نبی عليه السلام دوړوکی اختر په ورځ اول ئې داختر لمونځ اداء کړلوبيائی خطبه وويلي او چې کله دخطبې نه فارغ شو نو دمنبر نه کوز شو او دښځو صفونو ته ورغی او هغوی ته ئې نصيحت وکړلو . ابن جريج فرمائی چې ما دعطاء څخه پوښتنه وکړلو چې ايا ستا په نزد په امام او مشر باندې لازم دی چې ښځو ته وعظ او نصيحت وکړی نو هغه په جواب کې وويلې چې هو پر امام دا کار لازم دی او څه وجه ده چې اوس خلکو دا کار پریښی دی؟ او په يو بل حديث کې راغلی چې رسول الله صلی الله عليه وسلم جليل القدر صحابيه شفاء رضي الله عنها ته وفرمائيل : (( الاتعلمين هذه
( حفصه ) رقية النملة کما علمتيها الکتابة ))
(ابوداود صفحه ٥٤٢ مشكوة صفحه ٢٩١ )
ترجمه : ای شفا ولې ته حفصی ته دتخرګونو ددانو دم نه ښائی لکه څرنګه چې هغې ته دې ليک ښودلی دی ؟
ددغه حديث څخه معلوم شو چې دليک زده کړه لکه چې نارينه وته ضرور دی همدارنګې زنانه و ته هم ضرور دي او لکه چې نارينه دعلم زده کړه کوي او دکتابونو دتاليف او تصنيف له لارې خپل علم خپروي نو ښځې هم بايد علم حاصل کړي او دتاليف او دتصنيف له لارې خپل علم خپور کړي ترڅو خلک ددوي دعلم څخه استفاده وکړي او دغه کتابونه ددوي لپاره صدقه جاريه وګرځي .
امام خطابي رحمه الله دشفاء رضي الله عنها دحديث په باره کې داسې فرمائی : (( فيه دليل علی ان تعلم النساء الکتابة غير مکروه ))
(مرقات شرح مشكوة صفحه ٣٢٦ جلد ٨ حاشية ابوداود صفحه ٥٤٢)
ترجمه : دغه حديث ددې لپاره دليل دی چې ښځو ته دليک زده کړه مکروه نه دی .
خو بعضې خلک وائی چې ښځو ته روا نه دی چې ليک زده کړي او دليل کې يې دغه حديث ذکر کوي چې (( لا تعلموهن الکتابة ))
(مرقاة صفحه ٣٢٧ جلد ٨ تذکرة الموضوعات صفحه ١٢٩ )
ترجمه : ښځو ته ليک مه ورزده کوئ .
خو دغه خبره غلطه ده او دمنعې دغه حديث ثابت نه دی ځکه چې ددغه حديث په سند کې يو دروغجن او بل په دروغو متهم راويان دي او داسې حديث مردود وي .
(تذکرة الموضوعات صفحه ١٢٩ )
همدارنګې رسول الله صلی الله عليه وسلم فرمائلی : (( ايما رجل کانت له جارية فادبها فاحسن تاديبها وعلمها فاحسن تعليمها ثم اعتها فتزوجها فله اجران ))
( بخاري ج ١ صفحه ٢٠ وصفحه ٣٦٤ باب تعليم الرجل امته و اهله )
ترجمه : هر يو سړی چې وينځه ولري او هغې ته ښائسته ا دب او ښائسته تعليم ورکړي او بيا ئې ازاده کړي او ځان ته ئې په نکاح کړي نو دغه سړی ته دوه اجرونه دي . نو چې کله ديوې وينځي په تعليم او تربيه کې دومره ثواب دی نو ديوې اصیلی مسلمانې ښځې په تعليم او تربيه کې به ددې نه زيات ثواب او اجر وي .
او ام المومنين عائشة رضي الله عنها فرمائی (( نعم النساء نساء الانصار لم يمنعهن الحياء ان يتفقهن فی الدين ))
(بخاري صفحه ٢٤ جلد ١)
ترجمه : دانصارو ښځې نيکې او بهترې ښځې دي ځکه چې هغوې ددين په پوهه کې شرم او حياء نه کوي .
او جليل القدر تابعي عروة بن الزبير رضي الله عنه فرمائی : (( ما رايت احدا اعلم بفقه ولا طب ولا شعرمن عائشة ))
(اسلامنا للسيد سابق صفحه ٢١٦ )
ترجمه : ما داسې هيڅ يو کس نه دی ليدل چې دعائشة رضي الله عنها څخه په فقه او طب او شعر کې ډير پوه وي . يعنې عائشة رضي الله عنها په علم فقه او طب او شعر کې هغه اوچتې مرتبې ته رسيدلې وه چې دهغې په زمانه کې څوک ورسره برابرنه وه . د دغه روايت څخه دا معلومه شوه چې ښځې کولای شي په علم کې اوچتو مرتبو ته ورسيږي او معلومه شوه چې ښځې کولای شي چې دطب دعلم زده کړه وکړي . او دا هم معلومه شوه چې ښځه کولای شي داسې اشعار وليکي او خپور ئې کړی چې ديانت او خوش اخلاقي او عفت ته دعوت کوي .
او جليل القدر صحابي ابوموسی رضي الله عنه فرمائی (( ما اشکل علينا اصحاب رسول الله ؛صلی الله عليه وسلم حديث قط فسالنا عائشة الا وجدنا عندها منه علما))
( ترمذي صفحه ٢٢٧ جلد ٢ مشكوة ٢صفحه ٥٧٤ )
ترجمه : چې کله هم درسول الله صلی الله عليه وسلم په صحابوو باندې دکومې خبرې پوهيدل مشکله شوه نو مونږ به دعائشة رضي الله عنها څخه دهغې په باره کې پوښتنه وکړله نو دهغې سره به دمسالې په باره کې خامخا علم او پوهه وه او مساله به ئې حل او روښانه کړه .
نو ددغه حديث څخه معلومه شوه چې دښځو څخه دنارينه و په زده کړه کې څه عيب نشته چې کله دشريعت دحدودو رعايت پکې وشي .
او امام ابن شهاب زهری رحمه الله فرمائی : (( لو جمع علم الناس کلهم وامهات المومنين لکانت عائشة اوسعهم علما ))
(مستدرک الحاکم صفحه ١١ جلد ٤ )
ترجمه : که دټولو خلکو علم او درسول الله صلی الله عليه وسلم دنورو بيبيانو علم يو ځاې کړی شي بيا هم دعائشة رضي الله عنها علم ددې ټولو څخه زيات دی .
او امام ذهبی رحمه الله فرمائی : (( وما علمت من النساء من اتهمت ولا من ترکوها ))
( ميزان الاعتدال صفحه ٢ جلد١ )
ترجمه : دحديث په ښځو راويانو کې ماته داسې ښځه معلومه نده چې دحديث په روايت کې په دروغو متهمه شوی وي او يا دحديث علماوو دهغې حديث پريښي وی .
ددې څخه معلومه شوه چې پخوا بۀ دمسلمانانو ښځې دحديث په زده کړه او روايت کې څومره کوشش او احتياط کاوه خو اوس ډیرې مسلمانې ښځې قران هم نشی لوستلی .
او رسول الله صلی الله عليه وسلم بۀ چې کله صحابه کرامو ته وعظ او نصيحت کولو نو بيا به ئې هغوې ته وويلې : (( الا فليبلغ الشاهد الغائب ))
(بخاري صفحه ٢١ جلد ١ )
ترجمه : خبردار حاضر خلک دې ځما خبرې غير حاضرو خلکو ته ورسوي .
په دغه حديث کې ديته اشاره ده چې نارينه دې ځما خبرې زنانو ته ورسوي ځکه چې زنانه به زياتره په خپلو کورنو کې په خدمت مشغولې وې .
او جليل القدر صحابی عرباض بن سارية رضي الله عنه روايت کوي چې رسول الله صلی الله عليه وسلم وفرمایل چې : (( ان الرجل اذا سقی امراته من الماء اجر قال فاتيتها فسقيتها وحدثتها بما سمعت من رسول الله صلی الله عليه وسلم))
(رواه احمد الفتح الربانی صفحه ٢٣٣ جلد ١٦ )
ترجمه : چې کله سړی خپلې ښځې ته دڅښاک اوبه ورکړي نو هغه ته ثواب ورکول كيږي . عرباض فرمائی چې ددغه حديث داوريدو څخه وروسته زه دخپلې ښځې څنګ ته لاړم او هغې ته مې دڅښاک اوبه ورکړې او درسول الله صلی الله عليه وسلم حديث مې ورته وويلې ددغه حديث څخه معلومه شوه چې صحابه کرامو به کله ددين او ثواب کومه خبره درسول الله صلی الله عليه وسلم څخه واوريدل نو هغه بۀ ئې خپلو ښځو ته هم سمدستی ورښودل نو معلومه شوه چې صحابه کرامو به دښځو په تعليم او تربیې باندې زيات اهتمام کاوه.
او په يو روايت کې داسې راغلی دی : ((طلب العلم فريضة علی کل مسلم ))
( مشكوة صفحه ٣٤ تذکرة الموضوعات صفحه ١٧ )
ترجمه : طلب دعلم پرمسلمان نارينه او مسلمانه ښځه باندې فرض دی.
ددغو ټولو احاديثو څخه دا معلومه شوه چې داسلام مقدس دين دښځو په تعليم باندې زيات اهتمام کړی دی خو دښځو په تعليم کې دا شرط دی چې دهغوې عفت او عزت ته کوم خطر متوجه نه وي او که دتعليم په لار کې دهغوې عفت او شرف ته کوم خطر متوجه وي بيا ئې تعليم ضرور نه دی .

د ښځو د تعليم حق

آیا تاسو تر اوسه دا فکر کړی،چې که بیکاره وئ  او کوم عاید مونه درلودلاي،نو څنګه به مو ژوند تیر اوه ؟ که د یوه کار د ترسره کولو لپاره مو کوم فکر او جسم نه درلوده ،نو خپل ژوند به مو څنګه تیراوه؟ آیا دا منئ که کاریګر نه واي ،نو کومه  لاره اوکور به نه جوړیده ،د ژوند اړتیاوې به نه تولیدیدي، او مونږ به د اوبو ،بریښنا،ګازو،خوړو  او د دې ته ورته  امکاناتو څخه بې برخې ؤ ،حقیقت دادی چې باید دا ومنو چې په ټولنه کښې د انسانانو ژوند  په کار پورې اړه لري ،په دې پروګرام کښې  غواړو د کار او کاریګر د نړیوالې ورځې په مناسبت ،چې د مي لومړۍ نیټه ده تاسو د اسلام له نظره د کار او کاریګر له ارزښت سره بلد کړو،هیله ده تر پایه راسره مله اوسئ . د کار او د کار د اهمیت په اړه چې د ژوند یو مهم اړخ دی، په درستو دینونو  په تیره بیا اسلام او  آسماني کتاب قرآن کښې  او ائمه اطهار علیهم السلام په روایتونو او سیرت کښې ډیري سپارښتنې شوي دي ،الله تعالی د نجم سورت  په ۳۹  آیت کښې فرمايي: او د انسان لپاره د هغه د هڅو له پایلو پرته بل څه نشته. یعنې انسان یوازې په کار او هڅو سره  یو څه ترلاسه کولاي شي . باید ووایو چې بیکارې،سستې او تنبلې د انسان د بې وزلۍ او انحطاط سبب کیږي  او انسان د نورو په وړاندې خواروي . هغه کسان چې په ټولنه کښې   د مسئولیت او کار  له منلو ځان خلاصوي   او په  ټولنه او کورنۍ پیټی دی ، د اسلام لخوارټل شوي دي ،لکه څنګه چې د اسلام  ګران پیغمبر حضرت محمد (ص) فرمايي: تر ټولو بد هغه کس دی،چې په نورو پیټی  دی . د دې په مقابل کښې کار کول عبادت بلل شوی دی، او د نورو عبادتونو په څیر د انسان روزونکی او د ودې او پرمختګ  لامل دی ،نبی کریم (ص)  فرمایلي دي: عبادت اویا ډوله دی چې تر ټولو غوره یې د حلالي روزۍ د پیداکولو لپاره  کار کول دي . د اسلامي روایتونو له مخې که کار د ټولنیز او وګړنیز ژوند  د لوړولو او د ژوند د اړتیاؤ  د تامینولو لپاره د حلالي روزۍ د ترلاسه کولو په خاطر وي ،سپيڅلی او د ستایلو دی ،خو که له کار او هڅو هدف د ویاړ پلورلو  او په نورو د ځان لوړ بللو  په خاطر  د شتمنۍ  د ترلاسه کولو لپاره وي ،خو اخلاقي فضلیت او شرافت ونلري  د غندلودی . وروسته له دې چې  الله تعالی انسان په ځمکه خپل استازی  وګرځاوه،نو د هغه نیکمرغې یې هم د استعدادونو د غوړیدو لپاره په هڅو،کار اود عقل په کارولو پورې اړونده کړ ،کله چې یو انسان د خپلو استعدادونو په کارولوسره یو کار وکړي ،نو په حقیقت کښې د خپل وجود ګوهر روزي او روزنه ورکوي . انسان د خپل کار د ډول او څرنګوالې سره  خپل برخلیک ټاکلاي شي ،نو باید د غوره کارونو لپاره   ډير هڅې وکړي  څو د ځان لپاره غوره برخلیک وټاکي . انسان باید د هغو کارونو په وړاندې چې په غاړه یې  لري   مسئولیت منونکی او  ځواب ویونکی وي  او هغه په ژمنې او کاري وجدان سره ترسره کړي . د اسلام ګران پیغمبر حضرت محمد(ص) فرمايي:  الله تعالی  دا خوښوي چې کله یې  بنده د یوه کار مسئولیت په غاړه اخلي  نو هغه سم او ټینګ ترسره کړي . له دې کبله  په اسلام کښې د مسؤلیت له احساسولو او  تخصص  له نشتوالې پرته د کار ترسره کول ،غندل او  غلط بلل شوي دي  او هر کار باید بشپړ  او له کومې نیمګړتیا پرته ترسره شي . په کار بوختیدل  او  د مسئولیت منل ،د یوه شرافتمند ژوند د درلودلو لازمه ده ،څوک چې  غواړي په حیا او عزت کښې ژوند وکړي ،باید د ټولنې لپاره ګټور وي  او د خپلو توانمنیو او او استعدادونو سره مناسب  یو کار ترسره کړي  او لکه څنګه چې  هغه د نورو کسانو د کارونوله  پایلو ګټه  اخلي ،نو نور دې هم د خپلو ګټورو کارونو له پایلو برخور کړي . له دې کبله د انسانانو ژ،ند  له یوه بل سره په ملګرتیا ،کار او د یوه بل له خدماتو په متقابلې استفاده کښې نغښتی دی .  په  یوه روایت کښې امیر المؤمنین حضرت علی (ع) د  انسانانود پيدایښت د توپیر یو دلیل د یوه بل له خدماتو برخوریدل بللي او فرمايي : هیڅ انسان د دې توان نلري چې ټول کارونه په یوازې ځان  او  د بل انسان له مرستې پرته ترسره کړي . په همدې دلیل وینو چې انسان له کارونو سره د مینې او استعدادونو  له پلوه  سره توپیر لري  او  هر کس یو کار او دنده خوښوي  او پکې بریالی کیږي . کاریګر د هرې ټولنې زیاته برخه جوړوي چې د هیواد په اقتصاد هم زیاتې اغیزې لري ،اسلام کاریګر ته د قدرونې په سترګه ګوري  او هغه په غوره او شریفو صفتونو ستايي . دغه ستر آسماني دین  په ټولنه کښې د کاریګر او ټیکه دار د متقابلو حقوقو او حق په رعایتولو ټینګار کوي  او د شرایطو او قوانینو سپارښتنه کوي  چې ددغه اړیکو د ښه کیدو لامل کیږي  او په کار کښې یې  د کاریګر د رضایت جلبول او د هغه ګټې مراعاتول لازم بللي دي . همدغه راز د کاریګر مشر باید کاریګر د کار په ډول او وخت هغه له مخکې خبر کړي.  د  کار یګر او مالک تر مینځ اړیکه باید دوستانه وي  او له ریښتونولۍ، محبت او درناوې سره یوځاي وي  او له دغو د هر یوه حق او حرمت د ټولنې  په پرمختګ کښې  مهم  دي او باید رعایت  شي . له دې کبله  په اسلام کښې د دواړو لورو  اړیکې  او حساسات ،د مادي مکتبونو خلاف دي . د پانګه وال نظام په شمول مادي مکتب کښې چې یوازې د پانګې پلویان دي  او کاریګر ته د کار د  اوزار  او ماشین په سترګه ګوري ،نو د کاریګر  او د کار د خاوند رابطه هم  استتثماري  رابطه ده ، خو په اسلام کښې  د دغو دواړو اړیکې  د دوو ملګرو دوستانه اړیکې دي . په پانګه وال نظام کښې که مالک کاریګر ته کوم امتیازات هم ورکوي ،یوازې د دې لپاره دي چې  د هغه له کار او  خدمته هماغه راز ګټه واخلي . یا په بله وینا د کاریګر او مالک د اړیکې ستر ګټونکی  تل د شتمنۍ خاوند اومالک دی ،خو په اسلامي نظام کښې  کاریګر او مالک   په ټولنه کښې د تولید د دوو عنصرونو په توګه  باید صمیمانه ملګرتیا ولري  او د هر یوه حق  د انسان  د لوړ مقام  په دلیل  او هم د قانون له مخې باید رعایت کړاي شي . نن سبا په زیاترو اروپايي هیوادونو کښې ناوړه اقتصادي وضعیت ددې لامل شوی،څو د کاریګر او مالک  خرابي اړیکې له مخکې لا ښکاره شي  او ټول په دغه سستې او استثماري اړیکې پوهه شي . هره ورځ په لویدیځو هیوادونوکښې د کاریګرو د حقوقو د کمولو او یا د هغوئ  د ویستلو خبرونه  خپریږي. په دغو هیوادونو کښې  مالکان  او پانګه وال د اقتصادي ریاضت  تر پردې شاته ،په کم عایده پرګنو په تیره بیا په کاریګرو تر ټولو زیات زور  اچوي . له بل پلوه  هغوئ د مصرف پالنې  په دودولو سره  او د زیات پرمختګ  لپاره د زیات  تولید په  توجیه سره ،کاریګر  د خپلې ګټې د زیاتولو  لپاره د یوه ماشین په  توګه کاروي . خو د اسلام د تعالیمو پر اساس ،د ټولنې حقیقي  پرمختګ د کارګرو د سپيڅلي کار  پامته داره دی ،چې کار عبادت بولي  او البته حقوق یې هم خوندي دي .  د کاریګرو هغه مالکان چې د کاریګرو په حقوقو سترګې پټوي ،د خداي د رحمت هیله نه شي کولاي  او دا د اسلامي حکومت دنده چې د زیارکښو کارګرو له حقوقو دفاع وکړي . ځکه که په یوې  ټولنې کښې د ماهر انساني ځواک  او کارندو انسانانو  ملاتړ وشي،دغه ټولنه به پرمختګ وکړي ،کاریګرو ته درناوی ،ویاړ او شرافت تر دې حده دی،چې د اسلام ګران  پیغمبر حضرت محمد(ص) د کاریګر   لاسونه ښکل کړي دي . په  دوو دلیلونو په دې ډول قدرونه شوي ده ،لومړی دا چې  خپله  کار ارزښت او عبادت دی . دوهمه دا چې د هر هیواد   د شتمنۍ او مادي پرمختګ لامل د کاریګرو هڅې دي ،دا کاریګر دی چې شتمني تولیدوی  او اقتصادي وده راولي ،که کاریګر نه وي  نو د اقتصادي روڼ اندو،پلانونو او طراحانو هڅې هم  بې ځایه دي . نو کاریګر د  ملت په درستو پرګنو ستر حق لري  او د  هغه قدرونه د ټولو  دنده ده . د ایران د اسلامي جمهوریت بنسټګر حضرت امام خمینی (رح) د کار د اهمیت او کاریګر ته د درناوې په هکله فرمايي: د یو ملت ژوند د کار او کاریګر پامته داره دی . د کار او کاریګر د نړیوالې ورځي لمانځل تل یو فرصت ؤ ،څو  کاریګر  د نړۍ په ګوټ ګوټ کښې له بندیزونو سره سره،د ناعدالانه اقتصادي نظامونو  پرضد په  تیره بیا  لویدیځو هیوادونوکښې خپل اعتراضونه کوي . خو ظاهرا تر څو چې  نړیوال پانګه وال نظام  دې هڅاندې پرګنې  ته پام بدل نه شي  او هغوئ ته د شتمنۍ د تولید د اوزار په سترګه ونه کتل شي د کاریګرو د وضعیت ښه کیدو ته دومره تمه هم نه شو کولاي .

اسلامي سرچینې

شیعه

سنی

پيغمبر صلی الله علیه وآله وسلم

عرفان او اخلاق

حقوق